Французскія асветнікі

"Персідскія лісты" - першы філасофскі раман асветнікаў. Гэта яшчэ толькі нараджаюцца, пачатковец складваць жанравы арганізм. Таму гэты раман асабліва цікавы для аналізу: у ім выразна выяўляюцца "карані" філасофскага рамана, яго жанравыя продкі: філасофская рыторыка, маралістычнага жанры XVII ст., Казка, у якой за самім рухам сюжэту і дынамікай адносінаў паміж персанажамі варта пэўнае маральнае настаўленьне. У рамане Мантэск'ё ўсе гэтыя жанравыя формы: філасофская рыторыка, малыя маралістычнага жанры, усходняя казка - выступаюць у сваім амаль «чыстым» жанравай выглядзе, нерастворенные ў адзіным сюжэтным апавяданне, як, скажам, пазней гэта будзе ў Вальтэра.

І тым не менш Мантэск'ё атрымалася стварыць са свайго рамана своеасаблівае цэлае: у ім усе тры адзначаных вышэй пласта, "Коррегируя" адзін аднаго, арыянтаваныя на адзіную філасофскае заданне. Яно і стала замацоўваючай і сьцявярджаючай цэментам ў рамане. Носьбітам гэтага задання выступае якасна новы для літаратуры таго часу персанаж - філасофскі герой. У яго свая структура, абумоўленая логікай жанру, у якім ён нараджаецца. У структуры ладу філасофскага героя выяўляецца два пляны: план матывіроўкі і план сутнасці. Внеположность герояў існуючай сістэме дае натуральную матывіроўку яго асаблівага погляду на рэчаіснасць, дазваляе стварыць "адхілены", востра крытычны яго вобраз. З іншага боку, гэта погляд заўсёды выразна зададзены філасофскай, светапогляднай тэндэнцыяй самога аўтара. Таму ўласнае ядро ??ладу - яго сутнасць - уяўляе сабой рацыяналістычны канструкцыю аўтарскай ідэі-тэндэнцыі. Героі філасофскіх раманаў XVIII ст., Пад сваёй экзатычнай, маральнай абалонкай хавалі часцей за ўсё вобраз філосафа-асветніка.

Нарэшце, самай структурай "Персідскіх лістоў", усімі яе элементамі: характарам героя, выкарыстаннем прыёму "адхіленьня", суаднесенасці ўсіх трох яго пластоў, кампазіцыйным пабудовам ажыццяўляецца асноўны прынцып гісторыка-філасофскага бачання Мантэск'ё - прынцып адноснасці. Раман Мантэск'ё ўнутрана диалогичен: праз Тамаша лісты героі знаходзяцца ў пастаянным дыялогу адзін з адным, часта ўводзяцца новыя галасы ў форме лісты ў лісце. Праз такі прамой абмен меркаваннямі адбываецца дыялог розных светапоглядаў, арыентацыя асветніцкай філасофіі ў крузе іншых ідэалагічных сістэм эпохі.

Філасофскі раман Мантэск'ё пракладвала шляху развіццю гэтага жанру ў прозе асветнікаў. Выкарыстанне мастацкай формы рамана, для крытыкі існуючых устаноў і прапаганды асветніцкіх ідэй мела вялікая будучыня, для асветніцкай літаратуры.

Заключэнне

У XVIII стагоддзі развіццё культуры і філасофскай думкі ў Францыі ажыццяўлялася пад эгідай Асветы. Практычна ўсе філосафы гэтага стагоддзя былі асветнікамі. Сапраўдныя філасофскія дыскусіі разгортваліся амаль выключна паміж прадстаўнікамі самога Асветы.

Асветнікі XVIII стагоддзя арыентаваны, галоўным чынам, на філасофію, але літаратурным вынікам мастацка-эстэтычнага пошуку таго часу, несумненна, з'яўляецца споведзь. Дакладней, споведзь як жанр лірычны белетрыстыцы, але дакументальна-гістарычны ў мастацкай публіцыстыцы зарадзілася яшчэ ў XVI стагоддзі, у першапачатковым аўтарстве Святога Аўгустына. Яго твор паслужыла асновай для цэлага літаратурнага жанру. Прадаўжальнікам гэтага жанру станавіцца, ужо ў XVIII стагоддзі, Жан-Жак Русо. У эпоху Асветы, асоба станавіцца не проста самакаштоўнасці, але і атрымлівае некаторыя правы ў адносінах да грамадства. "Споведзь" Ж. Ж. Русо стала адпраўной кропкай развіцця тэндэнцыі да аналізу аўтабіяграфіі, уласных перажыванняў і разважанняў.

Аўтабіяграфія - увасабленне самастойнасці і ўсвядомленай пазіцыі індывіда, яго грамадзянскай, палітычнай, маральнай адказнасці. Гэта форма вельмі складаная для асваення і з'яўляецца яна ў гісторыі мастацкай культуры параўнальна позна. У аўтабіяграфічнага ліста, т. е. споведзі, ёсць дзве парадаксальныя рысы. Першы парадокс - апавядальны. Ён звязаны з аповядам пра сябе ад першай асобы. Літаратурнае "Я" расказчыка і грамадская фігура аўтара кнігі - рэчы розныя і сумяшчальныя, толькі з вялікімі агаворкамі. Сама магчымасць апавядання ад першай асобы, у тым ліку "эга-романистику" - па-французску autofiction, літаральна: "самовыдумывание", - звязаная, са здольнасцю чалавека ўяўляць сябе іншым, у думках глядзець на сябе вачыма іншага. Аўтарскае "я" ці персонажное "ён" выступае ў такіх выпадках пераносным пазначэннем чытацкага "ты", даючы чытачу магчымасць думках атаясамляцца з героем апавядальнікам.

Другі парадокс аўтабіяграфіі - жанравы. У прынцыпе любы жанр - а што як не вызначаны жанр шукае на прылаўках, выбірае і любіць чытач? Што як не яго апазнае і апісвае літаратурны крытык? І, нарэшце, хіба не яго "Правілам гульні" вымушаны воляй-няволяй прытрымлівацца апавядае, каб распавядаць? - Рэч па вызначэнні наяўная. У ідэале тут нават аўтар не патрэбен, ці другараднае, шарэе вокладкі, тыпавога загалоўкі. Але ж аўтабіяграфія - жанр асаблівы: «я» тут неадольнае, паколькі ляжыць у самой аснове - і як прадмет аповяду, і як яго спосаб. Абысці гэта кардынальнае супярэчнасць немагчыма.

"Новую Элаіза" і "Дух законаў" сёння мала хто чытае, а "Грамадзянскія трактаты", "Споведзь" і "Персідскія лісты" будуць чытаць заўсёды. Паэма, раман, як бы прыгожыя яны нибыли, выходзяць з ужытку, калі састарваецца іх форма. Твор мастацтва не можа падабаецца стагоддзямі ... А мемуары не належаць выключна мастацтву. "Споведзь" нічым не абавязаная модзе. У ёй шукаюць аднаго: праўды пра чалавека.

Спавядальныя творы Русо і Мантэск'ё жывыя і перасягнулі за межы іх эпохі, іх радзімы і сталі здабыткам чалавецтва.

Бібліяграфічны спіс

1 Андрэеў Л. Г. / Гісторыя французскай літаратуры / Н. П. Казлова М., 1987

2 Артамонаў С. Д. / Гісторыя замежнай літаратуры XVIII ст. / М., 1978

3 Асмус В. Ф. / Гісторыка-філасофскія эцюды / М., «Думка», 1984

4 Бахмутский В. Я. / Гісторыя замежнай літаратуры. XVIII ст. /-М., 1987

5 Верцман І. Я. / Жан-Жак Русо / М., 1976

6 Виппер Ю. Б. / Курс лекцый па гісторыі замежных літаратур XVII ст. / Р. М. Самарын, М., 1954

7 Волгінай В. / Развіццё грамадскай думкі ў Францыі XVIII ст. / М., 1958

8 Вальтэр. / Эстэтыка. Артыкула. Лісты / М., 1974

9 Забораў П. Р. / Беларуская літаратура і Вальтэр / Л., 1978

10 Каменскі З. А. / Гісторыя дыялектыкі XIV-XVIII стст. / М., 1977

11 Неустроева Р. М. / Гісторыя замежнай літаратуры XVIII ст. / Самарын М., М., 1974

12 Жырмунскага Н. А. / Гісторыя замежнай літаратуры XVIII ст / З. І. Плавскин, М. В. Разумоўская, І. В. Ступнікаў, А. А. Чамеев, М., 1999

13 Анісімава І. І.,, / Гісторыя французскай літаратуры / С. С. Макульский, М., 1986

14 Кузняцоў В. Н. / Француа Мары Вальтэр / М., 1978

15 Мантэск'ё / Персідскія лісты / М., 1976

16 Мураўёў Ю. А. / Жан-Жак Русо, Пытанні філасофіі / М., 1991

17 Обломиевский Д. / Французская класіцызм / М., «Навука», 1968

18 Разумоўская М. В. / Ад «Персідскіх лістоў» да энцыклапедыі / СПб., 1994

19 Русо Ж.-Ж. / Выбраныя творы / М., 1981

20 Пуришев Б. І. / Хрэстаматыя па замежнай літаратуры / Ю. І. Божор, М., 1973

21 Шайтанам І. О. / Гісторыя замежнай літаратуры / М., 2001

22 Штэйн А. Л. / Гісторыя французскай літаратуры / М. М. чарнеючы, М., 1988

23 Дзідро Д. / Эстэтыка і літаратурная крытыка / М., 1980

24 Роланд-Гольст. / Жан-Жак Русо, яго жыццё і творы / М., 1923

25 Момджян Х. Н. / Мантэск'ё-камуніст / М., 1955

26 Мантэск'ё Ш. / Выбраныя творы / М., 1955

27 Затонский Д. / Раман і дакумент / М., 1978

28 Марозаў В. Д. / Праблемы метаду і жанру / М., «Навука», 1986

29 Чарняцы Л. В. / Літаратурныя жанры / М., 1982

30 Баскін М. П. / Мантэск'ё / М., 1976

31 Саркитов Н. П. / Мантэск'ё / М., 2002

32 Палацаў А. Т. / Жан-Жак Русо / М., 1980

33 Анісімаў І. І. / Французская класіка / М., 1977

34 Цімафееў Л. І., / Слоўнік літаратуразнаўчых тэрмінаў / М., 1974

35 Сямёнава С. Г. / Філасофскі раман Мантэск'ё / М., 1972

36 Крывушын Е. С. / Французская літаратура XVII-XX стагоддзяў / М., 1997

37 Маруа А. / Літаратурныя партрэты / М., 1971

38 Артамонаў С. Д. / Персідскія лісты Мантэск'ё. / М., 1956

39 Бахцін М. / Пытанні літаратуры і эстэтыкі / М., 1975

40 Бушмин А. С. / Навука аб літаратуры / М., 1980

41 Весялоўскі А. М. / Гістарычная паэтыка / М., 1989

42 Марозаў В. Д. / Праблемы метаду і жанру / Томск, 1987.

43 Поспелов Г. Н. / Тэорыя літаратуры / М., 1978

44 Поспелов Г. Н. / Мастацтва і эстэтыка / М., 1984

45 Поспелов Г. Н. / Стадийное развіццё еўрапейскіх літаратур / М., 1984

46 Пруцков Н. І. / Пытанні літаратурна-крытычнага аналізу / М., 1960

47 Чарняцы Л. В. / Літаратурныя жанры / МДУ, 1982

48 Зенкін С. / Прароцтва пра культуру / М., 1995

49 Русо Ж. Ж. / Трактат аб прычынах і асновах няроўнасці паміж людзьмі / М., 1957

50 Русо Ж.-Ж. / Споведзь / М., 2002

51 Вальтэр / Філасофскія лісты / М., 1973

Размещено на Allbest.ru