73

Размещено на http://www.allbest.ru/

72

Вільшанська (1617 р.) та Роставицька (1619 р.) угоди як етапи військово-політичного становлення українського козацтва

Іван Ярмошик

Основний зміст дослідження

KOMISYA OLSZANSKA pierwsza z kozakami zaporozkiemi.

Друкується за виданням: Pisma Stanislawa Zolkiewskiego kanclerza Koronnego i hetmana. Wydal August Bielowski. - Lwow: w drukarni zakladu Narodowego im. Ossolihskich.1861. - S.311-315.

My komisarze wladzq i zwierzchnosciq jego krol. mci pana naszego mciwego deputowani, na pohamowanie ludzi swowolnych, do kup si? na Ukrain? zbierajqcych, to zjachawszy si? do Zytomierza na sejmik obierania deputatow, spolem i z pany radami, urz? dniki i radami, tego wojewodztwa ki - jowskiego rycerstwem, w sprawie nam od jego krol. mci zleconej, a wzystk? rzeczpospolitq tez osobliwie to zacne wojewodztwo zachodzqcej, takq zgodnq namow? smy uczynili: Uwazajqc jako tymi czasy swowolenstwa si? namnozylo i rozwiodlo, ze pod protestem kozakow zaporozkich, nad starodawne zwyczaje kupami, a zgola wojskami wielkiemi panstwa sq siedzicie najezdzajq; pakta i przymierza od dawnych wiekow postanowione z cesarzem tureckim wzru - szajq; czem rzeczpospolita do zatrudnienia i niebezpieczenstwa zawiedziona bye moze, gdyz cesarz turecki przez poselstwa i listy, gdyby nie bylo poha - mowania, surowo si? w tym opowiada. Wi? c i doma od tychze swowolnych kup, gdy na wlosc wychodzq, wielkie si? szkody, opresye, uciski, a zgola i praejudiciastraty. ludziom stanu wszelakiego dziejq, tak w dzierzawach, staro - stwach jego krol. mci, jako i w innych dobrach duchownych i swieckich, gdziez-kolwiek przebywajq, wylamujqc si? z jurysdykcyej panow i namiest - nikow ich, a swoje nowe, nigdy za przodkow niezwyczajne i niebywale jurys - dykcye sobie knujqc. Czego wszystkiego inna nie jest przyczyna, jedno wielkosc gromad tych, dla ktorej wielkosci porzqdku dobrego i sami mi? dzy sobq miec nie mogq. Naprzod tedy mocq i wladzq jego krol. mci pana naszego mciwego i naszq komisarskq postanawiamy, zeby wi? cej nad 1000 tych, ktorzy si? kozakami zaporozkiemi nazywajq, nie bylo. Ciz, zeby na zwyklych miejs - cach starszym z ramienia jego krol. mci danych, przemieszkiwali, na wlosc nie wychodzqc. Azeby tam o czem przemieszkiwac i zyc mieli, sqsiedzkich panstw nie najezdzajqc, tak jako to byl slawnej pami? ci krol jegomc Stefan tejze swejwoli u pohamowaniu gwoli postanowil, i my postanawiamy i zold po czerwonemu na osob? i postaw karazyej na kazdego, ktory zold i sukna, zawzdy brac b? dq w Kijowie na swiqtki. A insi gdziezkolwiek b? dqcy, tak w dobrach krola jegomci, jako i w duchownych i swieckich przemieszkiwajqcy, zeby zaraz od tego czasu kozakami si? nie zwali, nie kupili si?, jurysdykcyej sobie zadnych nie przywlaszczali; ktore gdziezkolwiek je odprawowali, ex nuncodtqd. mocq nam od jego krol. mci danq znosimy, kasujemy, a gdziekolwiek przemieszkiwajq ci, ktorzy tych s jurysdykcyej zazywali, aby ze zwierzchnosci starostow, dzierzawcow, dziedzicznych panow, podstarosciow i ich namiest - nikow, z wladzy i posluszenstwa si? nie wylamywali, a jako insi poddani po - sluszni we wszytkim panom, zwierzchnosci swej, pod kim kto mieszkanie i obejscie swe ma, byli. A jesliby si? tacy (czegobysmy nie zyczyli) znalezli, ktorzyby przez zlosc, upor i swawolq temu postanowieniu przeciwic si? mieli, przeciwko samym takim jako nieposlusznym, zaraz wojskiem krol. mci jako przeciwko zarazonym czlonkom, nieprzyjaciolom, a skazcom ojczyzny czynic si? b? dzie, i my obywatele wojewodztwa kijowskiego, podlug konstytucyej koronnych, o takowych kupach swowolnych postanowionych, na skaz?, zgub? i wyniszczenie ich, powstac wspolnie sobie obiecujem, i postanowienie nasze zaraz so do skutku przywiedziem. Ktore zeby wszytkim do wiadomosci przy - szlo i tu do xiqg zytomirskich i do xiqg kijowskich grodzkich wniesc rozkaza - lismy. A warujqc, zeby na potym takowe kupy i swowolenstwo si? nie wszczynalo i nie mnozylo, do kupnie zbieralo, poczqtkom rozumiemy w tern zabiegac, potrzeba bronic tego ku pienia si?; gdyz i ogien poki w iskrach, lacno zabiezec i zagasic, nizii gdy si? zawezmie i rozzarzy; osobliwie takie swowol - niki, ktorzyby na te kupy wolali i powodem ich byli, majq imac i bez wszego milosierdzia gardlem karac. A jesliby i z razu byla tak wielka pot? ga tych swo - wolnikow, zeby dzierzawca, abo i pan w maj? tnosci swej podolac im nie mogl, ma pan, w czyjejby maj? tnosci ten ogien si? zajmowal, dac znac do hetmana, ktory powinien b? dzie zolnierze na takie swowolniki ruszyc, onych imac i na gardle karac. A jesliby do wojska wi? kszej pot? gi potrzeba, podlug konstytu - cyej za obwieszczeniem wojewody naszego albo wi? c w naglym razie za od - leglosciq pana wojewody, za obwieszczeniem pana podwojewodzego, jako do spolnego zapalu gaszenia, za powodem ktoregozkolwiek z urz? dnikow na - szych, ktorzy b? dq obecni, mamy si? ruszyc, powstac na pokaranie i zgub? tych swowolnikow. Jesliby tez dzierzawca, albo pan, ktozkolwiek w czyimby dzierzeniu, abo maj? tnosci kupic si? pocz? lo, per conniventiamprzez poblazanie. przez szpary na to patrzal i temu nie zabiegal i sam i do hetmana abo wojewody a w nie - bytnosci do podwojewodzego znac nie dal, albo wi? c, i sam takie swowolniki zbieral, do kupy zwolywal, takowy ex cujusvis instantiaza powodem czyimkolwiek. pozwany na trybu - nal, inter causas officii extra pallatinatumw sprawach ur? dowych za granicq wojewodztwa. , gdyby to nan dowiedziono pew - nemi istotnemi dowody, aby byl na gardle karany. A jesliby nie stanql, na poczciwosci karany byc ma. Wi? c i to za potrzebnq byc rozumiemy, zywnosc, prochow, nikt swowolnie zeby si? nie wazyl puszczac za porogi, ale to ma byc z opowiedzenia pana wojewody kijowskiego, i starosty czerkaskiego, gdyz oni najlepiej i najpilniej wiedziec to mogq, jako wiele zywnosci i prochow, ktorzy na Zaporozu byc majq, potrzebowac b? dq. A ktoby si? wazyl nad wia - domosc i opowiedzenie wojewody kijowskiego i starosty czerkaskiego, albo ich namiestnikow teraz i z czasem b? dqcych, zywnosci jakie, prochy, olowy, czolny na Niz wysylac, i jesli szlachcic, zywnosc zaraz traci i pozwany od ko - gozkolwiek na trybunal choc extra pallatinatum inter causas officiiza granicq w sprawach ur? dowych. , gdy to nan dowiedziono b? dzie, jesli stanie, na gardle, jesli nie stanie, na poczciwosci ma byc karany. A plebejusnie szlachcic. gdyby si? tego wazyl, wszystko traci i zaraz na gardle bez odwloki ma byc karany. Manaster trechtymirowski, jako im jest od krola jegomci i rzeczypospolitej dany, przy nich zostawac ma; takowym jednak sposobem, zeby ten manaster starym, chorym, poranionym byl ucieczkq dla wychowania i przemieszkiwania sposobnego do smierci; ale zbierac i zwolywac dokupy, jako gdzie indziej tak i tam nie majq. A jesliby ztamtqd kupy jakie zebrane, przeciwko temu postanowieniu naszemu wynikaly, tedy lask? jego krol. mci i rzeczypospolitej, ktora im pokazana jest w daniu manasteru tego, utracq.

TRANZAKCYA KOMISARSKA z kozakami zaporoskimi, w obozie nad Rosiq rzekq.

Друкується за виданням: Pisma Stanislawa Zolkiewskiego kanclerza Koron- nego i hetmana. Wydal August Bielowski. - Lwow: w drukarni zakladu Naro- dowego im. Ossolinskich, 1861. - S.317-318.

My Stanislaw Zolkiewski wojewoda kijowski, hetman koronny polski, barski, kamieniecki, Jan Danilowicz wojewoda ruski, belski, korsunski, Stanislaw Koniecpolski podstoli koronny, wielunski, zarnowiecki, Jan Zolkiewski rubiszewski starostowie i komisarze do postanowienia porzqdku, pogranicz - nych rzeczy pospolitej panstw, od jego krol. mci pana naszego mciwego de - putowani, oznajmujemy komu wiedziec nalezy: iz przyszedlszy tu na Ukraine z wojskiem kwarcianym, obwiescilismy kozaki zaporozkie o komisyi na nas od krola jegomci wlozonej, zaczem tez i oni za wezwaniem naszym przyslali do nas towarzysze swoje z instrukcyq i naukq dostatecznq, deklarujqc si?, ze woli jego krol. mci pana naszego mciwego i wszystkiej rzeczypospolitej sprzecznymi byc niechcq, a o porzqdku jakiby mial byc mi? dzy niemi, chcq wolq krola jegomci slyszec i z nami si? umawiac o tym. Przeto tedy, gdy na - przod komisya jest im pokazana i przeczytana, dalej deklarowalismy im wolq jego krol. mci, zeby w panstwach krola jegomci przez nich nic si? nie dzialo, coby ku szkodzie, ublizeniu, abo ucisku czyjemuzkolwiek byc moglo, wi? c i zeby panstw sqsiedzkich cesarza tureckiego nie najezdzali, przymierza i pakt, ktore jego krol. mc i korona od dawnych czasow ma z cesarzem tureckim po - stanowione i swiezo tego lata ponowion?, zeby nie wzruszali, na pewnych miejscach wdawaniu przestrog o nieprzyjacielu koronnym, w bronieniu prze - praw, jakoz przodkowie ich czynili, zeby oni jego krol. mci i rzeczypospolitej sluzyli; a izby tam o czem przebywac mogli, na kozdy rok ofiarowalismy im od jego krol. mci tysiqc zlotych i siedmset postawow karazyej, co ich wszytko ma dochodzic dorocznie w Kijowie na swiqtki. Wi? c i w tym wolq jego krol. mci opowiedzielismy im, zeby starszy przy nich bywal z ramienia jego krol. mci i od pana hetmana koronnego teraz i na potem b? dqcego podany. Wi? c i tosmy za rozkazaniem krola jegomci onym opowiedzieli, zeby jurysdykcyej nowych nieznajqc, tam gdzie kto mieszka, panom swoim i przelozonym byli posluszni. A ze si? ich tak wiele nakupilo, ze za tak wielkim zgromadzeniem porzqdek trudno ma byc uczyniony, z tych kup swoich, zeby inszych rozpuscili i rozprzqtn? li. Na ktore podanie nasze deklarowali si?, jako si? wyzej wspom - nialo, ze woli jego krol. mci niechcac bye przeczni i t? ofiarowanq lask? jego krol. mci ze ich pieni? dzmi i suknem opatrowae chce, wdzi? cznie przyjmujq. Na morze nie chodzie i najezdzae panstwa cesarza tureckiego niechcq i nie - b? dq. A iz onych w tak wielkq kup? si? nagromadzilo, deklarowali si? z tem, iz rzemieslnikom, kupcom, szynkarzom, wojtom, burmistrzom i innym wszystkim, ktorzy jakim kolwiek si? rzemieslem bawiq i innym luznym lu - dziom, majq precz kazae i wypisae ich od siebie; takze i tym, ktorzy od lat trzech do ich si? wojska przylqczyli od siebie precz kazae majq, zeby si? kozaki nie nazywali. A iz gdy komisarz od jego krol. mci z pieniqdzmi i suknami do nich przyb? dzie, przy nim wypisowae si? b? dq, jako to i przedtym bywalo, zeby pewna liczba tylko zostawala, ktorzyby tak pieniqdze jako i sukno brali, a na zwyklych miejscach mieszkajqc krolowi jegomci i rzeczypospolitej slu - zyli, a na wlose tez bez woli i rozkazania krola jegomci i rzeczypospolitej i hetmana koronnego niewychodzili. Jednakze iz nam powiadali, ze te pieniqdze i sukna zaledwie na 1000 czlowieka wystarczq, a dla zatrzymania tamtych miejsc wi? kszej kupy ludzi potrzeba; zostawili sobie w tym prosb? wolnq do krola jegomci pana naszego mciwego i do stanow na sejmie zgromadzonych, jako i strony wolnosci, ktore starozytnym kozakom od krolow jegomci panow przeszlych sq starodawnie nadane i od jego krol. mci potwierdzone, izby w nich zostawali cali, a nienaruszeni; ktore prosby swoje na blisko przyszlym sejmie do jego krol. mci przez poslance swoje wniese i nas prosili, zebysmy si? w tych prosbach u krola jegomci przyczynili. W tym si? tez deklarowali, ze starszego z ramienia jego krol. mci pana naszego i od hetmana koronnego danego, jako niegdy bywal Oryszowski i insi, radzi przy sobie miee chcq, kto - ryby z wojska ich sposobny bye mial obrany, ktory ma bye przy si? gly ze wszytkim towarzystwem, ktorzy zold jego krol. mci brae b? dq, zeby porzqdku mi? dzy nimi doglqdal, zeby temu co si? postanowilo i postanowi okolo rzqdu miedzy niemi dosye si? dzialo. A to co teraz si? postanowilo, zeby do skutku przyszlo, uzylismy jegomci pana pisarza ziemskiego kijowskiego, pana Hie - ronima Wrzeszcza rotmistrza jego krol. mci, pana Jana Bieleckiego, pana Jo - zefa Halickiego, zeby spolem z poslami od kozakow zaporoskich do nas poslanymi, jachali do ich wojska, zeby si? temu czas terazniejszy co potrzebuje dosye we wszytkim dzialo. W obozie nad rzekq Rosiq na Brociszczu nazwa - nym Stara Olszanka, w dzien apostolow s. Szymona i Judy, die 28 Octobris anno 1617.

PISMO OD KOZAKOW ZAPOROZKICH, jegomci panu Stanislawowi Zotkiewskiemu і ichmciom panom komisarzom.

Друкується за виданням: Pisma Stanislawa Zolkiewskiego kanclerza Koron- nego i hetmana. Wydal August Bielowski. - Lwow: w drukarni zakladu Naro- dowego im. Ossolihskich.1861. - S.318-322.

Ja Piotr Kunaszewic hetman і my wszytko wojsko jego krol. mci zapo - rozkie, oznajmujem na wszytkie potomne czasy, iz gdy przyszli na Ukraine z wojskiem kwarcianym ichmc jasnie wielmozni: jegomc pan Stanislaw Zol - kiewski z Zolkwie, wojewoda kijowski, hetman koronny, barski, kamionacki; jegomc pan Jan Danilowicz wojewoda ruski, belski, korsunski; jegomc pan Jan Zolkiewski hrubieszowski, starostowie, komisarze do potwierdzenia po - rzqdkow pogranicznych rzeczypospolitej panstw, od jego krol. mci pana na - szego mciwego deputowani, a obwiescili nas o komisyej na ichmc od jego krol. mci to pana naszego mciwego wlozonej, zaczym tez i my za wezwaniem od ichmci przez towarzystwo swoje, ktoresmy do ichmc posylali, deklarowa - lismy si?, jakoz i teraz deklarujemy si?: ze woli i rozkazaniu jego krol. mci pana naszego mciwego, i wszytkiej rzeczypospolitej, w niczym nie chcemy byc przeciwni, tak i to, coby ichmc nam przez ublizenia praw naszych, od krola jegomci pana naszego nadanych, i imieniem jego krol. mci i wszytkiej rzeczypospolitej opowiedziec i rozkazac chcieli, czynic ch? tnie ofiarowalismy si?. Ktorym towarzyszom naszym od nas do ichmci poslanym, ichmc panowie komisarze pokazawszy komisy? od jego krol. mci, deklarowali wolq jego krol. mci i wszytkiej rzeczypospolitej przelozyli nam. Na ktore punkta, tak przez poslancow swych, jako i przez ichmc pany posly od ichmc panow komisarzow do nas wyslanych ichmc: jegomci pana Feodora Suszczanskiego Proskur? pi - sarza ziemskiego kijowskiego jego krol. mci, pana Hieronima Wrzeszcza rot - mistrza jego krol. mci, jegomci pana Jana Bieleckiego, a jegomci p. Jozefa Halickiego, (krom dwoch, ktorzy si? tu nizej wspomniq), w ktorych wolne prosby do jego krol. mci pana naszego mciwego i wszytkiej rzeczypospolitej na przyszly sejm sobie zostawujemy, i ichmc panow komisarzow o przyczyn? do jego krol. mci prosiemy, pozwolilismy takowym sposobem. Pierwsza, iz my i potomkowie nasi w panstwach jego krol. mci niczego, coby ku szkodzie, ublizeniu, albo ucisku czyjemukolwiek byc mialo, czynic nie mamy. Druga, ze panstw sqsiedzkich, a mianowicie cesarza tureckiego, bez woli i rozkazania jego krol. mci i wszytkiej rzeczypospolitej najezdzac, i pakt ktore jego krol. mc i rzeczpospolita od dawnych czasow ma postanowione z cesarzem tureckim, ktore si? i w tym terazniejszym roku przez ichmc panow komisarzow ponowily, wzruszac nie b? dziemy, i na czame morze wchodzenia z Dniepru zaniechamy, ale na swych zwyklych miejscach mieszkac, a starszego z ramienia jego krol. mci pana naszego mciwego i pana hetmana koronnego, teraz i na potym b? dq - cego, ktoryby z wojska naszego godny, i do tego sposobny, przez nas samych nikogo inszego obrany, a przez jegomci pana hetmana koronnego potwierdzony byl, majqc; ktory to starszy i wszytko towarzystwo to od krola jegomci zold brac b? dq, przestrog? o nieprzyjacielu krzyza swi? tego dawac i przepraw bronic, jako przodkowie nasi czynili, i my takze jego krol. mci panu naszemu mciwemu, i wszytkiej rzeczypospolitej sluzyc chcemy i obiecujemy si? i obowiqzujem. Trze - cia, z swych zwyklych miejsc naszych, bez woli i rozkazania jego krol. mci i pana hetmana koronnego na wlosc wychodzic nie mamy. Czwarta, rzemieslni - kom, kupcom, szynkarzom, wojtom, burmistrzom, kafanikom, balakeziom, rzez - nikom, krawcom i innym luznym precz kazac od siebie, takze i tych wszytkich nowo przybylych, ktorzy od dwu lat wylamawszy si? z jurysdykcyej urz? do - wych, b? dqcy mieszczanami, do naszego si? wojska przylqczyli, zeby si? koza - kami nie ozywali, jakoz zaraz rozkazujemy i precz ich od siebie odlqczymy, i na potym takowych do wojska swego przyjmowac, bez woli krola jegomci i pana hetmana koronnego nie b? dziemy. A iz jego krol. mc pan nasz mciwy ofia - ruje nam lask? swq panskq, ze nas chce groszmi i sukny, na kazdy rok od roku do Kijowa posylajqc, opatrowac, wdzi? cznie to od jego krol. mci pana naszego mciwego przyjqwszy, unizenie dzi? kujemy; jednak iz za te pieniqdze, 1000 zlo - tych, a 700 postawow karazyej, ledwoby si? moglo 1000 czlowieka wyzywic, a do zatrzymania tamtych miejsc i bezpieczenstwa ich, wi? kszej kupy ludzi po - trzeba, zostawujemy sobie w tym wolnq prosb? do jego krol. mci pana naszego mciwego i do stanow wszytkich, na blisko przyszly sejm zgromadzonych. Strony tez wolnosci naszych, ktore nam od krolow ichmci swi? tej pami? ci sq nadane, i od jego krol. mci pana naszego mciwego teraz panujqcego potwierdzone, ze - bysmy w nich cale i nienaruszenie zostawali, tez sobie wolne prosby do krola jegomci i do wszytkiej rzeczypospolitej zostawujemy; o czym z prosbq swq do jego krol. mci i stanow koronnych poslac na blisko przyszly sejm nie zaniechamy. Ktore wszytkie mianowane, i teraz skonczone i postanowione rzeczy, mamy, i potomkowie nasi po nas b? dqcy, wszytko wojsko zaporozkie nienaru - szenie ztrzymac, i onym dosyc uczynic wiecznemi czasy, pod dobrym cnotliwym slowem swym rycerskiem. Na co dalismy ten nasz list, z przycisnieniem piecz? ci wojskowej, i z podpisem rqk towarzyszow naszych pisac umiejqcych. Dzialo si? w obozie nad rzekq Rosiq dnia ostatniego Octobris roku 1617.

Piotr Kunaszewic natenczas wojska jego krol. mci zaporozkiego hetman, r? kq swq. Bohdan Balika. Harlik Swiridowicz. Iwan Mamajewicz asawul wojska jego krol. mci zaporozkiego. Laurenty Paszkowski pisarz wojska za - porozkiego. Stanislaw Kostorzewski. Jan Mirowski r? kq swq. etc.

KOMISYA RASTAWICKA druga z kozakami zaporozkimi.

Друкується за виданням: Pisma Stanislawa Zolkiewskiego kanclerza Koron- nego i hetmana. Wydal August Bielowski. - Lwow: w drukarni zakladu Naro- dowego im. Ossolihskich.1861. - S.330-334.

Tomasz Zamojski na Zamosciu kijowski, knyszynski, goniqdzki, Jan Danilowicz z Zurowa ruski, buski, korsunski, wojewodowie; Stanislaw Zol - kiewski z Zolkwie, kanclerz, hetman koronny, barski, jaworowski, kamionacki starosta, Stanislaw Koniecpolski, hetman polny koronny, wielunski, zarno - wiecki, Walenty Alexander Kalinowski kamieniecki, braclawski, Jan Sklinski zygwolski, starostowie; Tyburcy Zlotnicki, rotmistrz jego krol. mci, Jan Bie - lecki, komisarze od jego krol. mci pana naszego mciwego deputowani, i na - znaczeni na uczynienie umowy i postanowienia z pany molojcy wojska zaporozkiego o sposobie zycia, i sluzby ich, jakoby si? mieli zachowac na sluzbie jego krol. mci i rzeczypospolitej, oznajmujemy: iz podlug rozkazania jego krol. mci p. o. mciwego, i poruczenia nam danego, znioslszy si? z pany molojcy wojska zaporozkiego o czasie zjechania si? naszego, i zlozywszy tu sobie miejsce nad Rastawicq, gdzie na ten czas wojsko jego krol. mci poniz Pawoloczy, a wojska zaporozkie za Bialqcerkwiq na rzece Uzieniu stojq, za przyslaniem do nas od wojska zaporozkiego do umawiania si? i stanowienia z nami, zupelnq mocy wladzq, zatym tedy dnia dzisiejszego, to jest 8 Octobris, anno 1619 takowe si? stalo postanowienie i umowa:

Naprzod, iz takowa jest wola jego krol. mci pana naszego, zeby panowie molojcy zaporozcy, zwyczajem przodkow swych, na miejscach zwyklych za po - rohami, rzeczypospolitej w dawaniu przestrog i bronieniu nieprzyjacielowi prze - praw, sluzyli, a ludziom wszelakiego stanu w panstwach jego krol. mci nikomu ci? zcy i przykrzy nie byli, pakt i przymierza z postronnemi sqsiady, a osobliwie z cesarzem tureckim nie wzruszali. Z? by tamto na zwyklych miejscach swych mieli o czym zyc, pozwolilismy im zoldu dorocznie gotowemi pieniqdzmi zlo - tych 40,000; teraz wedle olszanskiego postanowienia, za przeszly rok, wzi? li pieni? dzy 10,000 zlotych i sukna 700 postawow karazyej, i takze 10,000 zlotych, za ten terazniejszy drugi rok, takq sum? pieni? dzy tu w Bialej Cerkwi i sukien oddalismy im; a potym zas nie sukny, ale w pieni? dzach gotowych, ma ich do - chodzic zupelna suma 40,000 zlotych, ktore to pieniqdze majq im byc w Kijowie na s. Ilia ruskiego dane. A oni tez biorqc ten zold doroczny od jego krol. mci i od rzeczypospolitej rycerskiemi slowy obowiqzujq si?, ze chadzek z Dniepru na Czarne morze, i najazdow wszelakich na panstwa cesarza tureckiego czynic nie majq i nie b? dq, czego i przysi? gq powinni potwierdzic. Ci ktorzy ten zold od jego krol. mci i rzeczypospolitej brac b? dq, nie tylko sami z Dniepru na morze nie chodzic, ale i inszym, jesliby si? ktorzy swowolni nalezli, bronic tego wszelakiemi sposobami b? dq, i tych ktorzy si? teraz nad zakaz wazyli tego, pokarac majq; czolny tez morskie, jakoz juz jedne sq popsowane, tak insze popsowac majq, odganiajqc okazyq swowolnym, aby si? na morze na nich nie wykradali, okrom tych czolnow, ktore dla przewozu potrzebne sq na Dnieprze, ktore jednak majq byc pod dobrq strazq, zeby ich swowolnicy na morze nie zazywali. A iz i o to idzie, aby w panstwach jego krol. mci, tak w jego krol. mci dobrach, jako w duchownych i swieckich, przykrosci od nich ludziom nie bylo, bez czego nie mogloby byc, kiedy by w tak wielkiej liczbie, i w tak wielkim orszaku byc mieli, majq si? tedy przebrac podlug postanowie - nia na Olszance uczynionego, i z posrodku siebie wypisac wszytkie rzemiesl - niki, szynkarze, wojty, burmistrze, kafanniki, balakezie, rzezniki i wszytkim, ktorzy jakimkolwiek rzemioslem si? bawiq, i innym luznym ludziom, majq kazac precz, i tym wszytkim, ktorzy od lat piqci do ich wojska si? przylqczyli, zeby si? kozaki nie zwali: gdyz my na takq liczb? wielkq, ktora si? teraz ukazala, zadnq miarq nie pozwalamy. A iz teraz, jako panowie molojcy dajq spraw?, trudno si? w takowej kupie brakowac, wi? c, kiedy si? doskonale wybrakujq, niechajze do jego krol. mci pana naszego mciwego o liczbie swojej dadzq znac, jako ich wiele b? dzie, a potym wedle tego, jako jego krol. mc b? dzie chcial liczb? ich zostawic, tedy na tych, ta suma 40,000 zlotych pozwolona b? dzie si? sciqgala; a gdy ta suma pieni? dzy na s. Ilia ruski b? dzie do Kijowa przy - wieziona, ktozkolwiek b? dzie od jego krol. mci mial im w poruczeniu pieniq - dze oddawac, ma tego dojrzec, aby ich nad liczb? od jego krol. mci zamierzonq nie bylo. A ci ktorzy b? dq wypisani, majq byc podlegli wladzy starostow, dzie - rzawcow i ich namiestnikow, i innych panow pod kim kto zyje, do sqdu woj - skowego si? nie odzywajqc, i panowie molojcy brac si? za nimi nie majq. To tez nadewszytko warujemy, zeby panowie molojcy zaporozcy w dobrach ziem - skich, duchownych, swieckich, dziedzicznych, abo zgola nie mieszkali, abo jesliby tam domy i mieszkania swe mieli, zeby panom dziedzicznym, pod kto - rymiby maj? tnosci swe mieli, posluszenstwo oddawali, z poddanstwa si? nie wylamowali i do innych jurysdykcyej si? nie ozywali, a najdalej do s. Ilia ru - skiego w przyszlym roku 1620, ktoby nie chcial pod kim mieszkac, i podda - nym panu byc, ma si? wyprowadzic z jego maj? tnosci i mieszkac tam, gdzie czyja wola; a ci ktorzy w miastach krola jegomci ukrainnych przemieszkiwac b? dq, majq panom starostom swoim, albo ich podstaroscim wszelakq uczciwosc oddawac, gdyby si? trafilo, jako to na Ukrainie, przeciwko nieprzyjaciolom krzyza s. przy panach starostach, albo ich namiestnikach jako si? godzi lu - dziom rycerskim, czynic. W tym si? to tez panowie molojcy zaporozcy, jako na Olszance deklarowali, ze w posrodku siebie starszego miec majq, ktory za - wzdy ma byc przysi? gly, ze wszytkiem towarzystwem, tak jako si? na Olszance postanowilo, i z ramienia jegomci pana hetmana koronnego ma byc, na ksztalt jako niegdy bywal Oryszowski, przez ktoregoby si? jego krol. mc i hetman koronny o sluzbie jego krol. mci i rzeczypospolitej z nimi zrozumie - wal; zeby tenze z posrodku mi? dzy nimi dozieral, zeby temu co si? postanowilo i postanowi kolo rzqdu dosyc si? dzialo; tenze powinien b? dzie dojrzec, izby to co si? postanowilo o popsowaniu czolnow, do skutku przyszlo. A to terazniejsze posta nowienie i umowa, ze we wszytkim momencie, a nie naru - szenie b? dzie trzymana, ichmc panowie komisarze imieniem jego krol. mci obiecuj? i upewniajq, a pan Piotr Kunaszewicz, ktory na ten czas jest starszym przelozonym nad wojskiem zaporozkim z starszymi asawuly, pulcowniki, i z innym rycerstwem wojska zaporozkiego, przysi? gq to postanowienie utwier - dzic maja, ze mu we wszytkim co na nich nalezy, dosyc czynic b? dq; ktore to postanowienie, aby wszytkim wiadome bylo, do xiqg grodzkich kijowskich wwiesc rozkazalismy. Dzialo si? w obozie nad Rastawicq poniz Pawoloczy. Dnia 8 Octobris roku 1619.

PISMO OD KOZAKOW ZAPOROZKICH, jegomci panu Stanistawowi Zotkiewskiemu i ichmc panom komisarzom.

Друкується за виданням: Pisma Stanislawa Zolkiewskiego kanclerza Koron- nego i hetmana. Wydal August Bielowski. - Lwow: w drukarni zakladu Naro- dowego im. Ossolihskich.1861. - S.334-338.

Ja Piotr Kunaszewicz starszy na ten czas i my wszytko wojsko jego krol. mci pana naszego mciwego zaporozkie, b? dqc od jego krol. mci przez uniwersal i przez list jasnie wielmoznych ichmciow panow Tomasza Zamojskiego kijow - skiego, knyszynskiego, goniqdzkiego, jegomci pana Jana Danilowicza ruskiego, buskiego, korsunskiego, wojewodow; jegomci pana Stanislawa Zolkiewskiego kanclerza i hetmana koronnego, barskiego, jaworowskiego, kamionackiego, pana Stanislawa Koniecpolskiego hetmana polnego koronnego, wielunskiego, zarno - wieckiego, pana Walentego Alexandra Kalinowskiego kamienieckiego, braclaw - skiego, pana Tomasza Sklinskiego zygwolskiego, starostow; pana Tyburcego Zlotnickiego rotmistrza jego krol. mci i pana Jana Bieleckiego, komisarzow od jego krol. mci i rzeczypospolitej na umow? i postanowienie o sluzbie naszej deputowanych, obwieszczeni, rozkazaniu jego krol. mci pana naszego mci - wego dosyc czyniqc, slalismy do ichmciow towarzyszow naszych pana Jana Kostrzewskiego, pana Piotra Odynca, pana Jacyn?, pana Racibora Borow - skiego i innych do 20 na umow§ nad Rastawicq poniz Pawoloczy, gdzie na ten czas ichmcie z wojskiem byli. Tam namowiwszy si? z obu stron, towarzyszow naszych odprawiwszy, tu w posrodek nas z swej strony ichmciow panow kolegow swych, jegomci pana Tomasza Sklinskiego starost? zygwulskiego, jegomci pana Tyburcego Zlotnickiego, pana Jana Bieleckiego, pana Hieronima Wrzeszcza, pana Michala Cholimowskiego i pana Waleryana Stawskiego, na skonczenie i zawarcie komisyej, pod datq 8 Octobris roku 1619 zeslac raczyli, z ktorymi umawiajqc si? o wszytkim, takowe si? postanowienie skonczylo. Naprzod, iz jest to wola jego krol. mci pana naszego mciwego i rzeczypospo - litej, abysmy na miejscach swych zwyklych mieszkajqc, wdawaniu przestrog o nieprzyjacielu krzyza s. i w bronieniu jemu przepraw sluzyli, pakt i przy - mierza z postronnymi sqsiady, a osobliwie z cesarzem tureckim utwierdzo - nego, o pewnym zoldzie tam mieszkajqc, nie naruszali; obiecujqc nam z mciwej laski jego krol. mci pana naszego mciwego na kazdy rok, za przeszle roki od olszanskiej komisyej, zold i za sluzby moskiewskie kontentowania sum? wszytkq gotowymi pieniqdzmi 40,000 zlotych a 1400 set postawow ka - razyej, cosmy wdzi? cznie przyj? li, oddawszy juz po 40,000 zlotych gotowemi pieniqdzmi w Kijowie na dzien s. Ilia proroka ruskiego rok od roku dawac. Ktory zold doroczny ustawicznie od jego krol. mci pana naszego mciwego biorqc, obiecujemy jako wierni poddani jego krol. mci i cnotliwemi naszemi slowy rycerskiemi przyrzekamy, na czarne morze z Dniepru, ku szkodzie pan - stwom cesarza tureckiego nie wychodzic, a nie tylko sami, ale i inszym wsze - lakiemi sposobami zabraniac b? dziemy i nie podajqc i owszem zagradzajqc swowolnym takq drog?; czolnow morskich ostatek, ktore nie zepsowane, po - psujem, a ktore dla przewozu przepraw zostawione b? dq, te pod strazq miec mamy; a tych ktorzy tymi czasy swowolnie chodzic wazyli si? na morze, po - karzemy. Liczby swej iz teraz dac nie mozemy, gdyz brak i wypis rzemieslni - kow, handlarzow, szynkarzow i tym podobnych, czas nie maly zabawi, i to czynic po miastach potrzeba, takich ludzi do rycerskich spraw nie nalezqcych, jako tych szynkarzow, krawcow, handlarzow i wszelakich rzemieslnikow, ka - fanikow, rybaltow i tych, ktorzy z jurysdykcyej panow swych od piqci lat wy - lamawszy si? kozakami zostali, od siebie wypiszemy i wyprzemy. A oni nie slaniajqc si? naszemi wolnosciami, zwierzchnosciom panow swych, panow starostow i ich namiestnikow, gdzie ktory mieszkac b? dzie, ma byc podleglym. A nas jaka liczba zostanie, jego krol. mci panu naszemu mciwemu przez poslance swe odniesiem i dalszej nauki i ukazu o liczbie, w jakiej si? zostawac mamy, oczekiwac b? dziemy. Tez iz ichmc panowie komisarze imieniem jego krol. mci pana naszego mciwego potrzebowali, abysmy dobr ziemskich, du - chownych, szlacheckich, nie uciqzajqc, z tych maj? tnosci wystqpic kazali, dajqc czasu wyprowadzenia si? do s. Ilia proroka ruskiego w roku przyszlym 1620. Tedysmy (acz jest z wielkq ujmq wolnosci naszych przez przywileje od najasniejszych krolow panow naszych zmarlych, nam nadanych; o co si? z prosbq swojq do jego krol. mci pana naszego mciwego, abysmy nienaruszenie w nich zostawali, uciec musimy) postanowili takim sposobem: kto chce na sluzbie jego krol. mci i rzeczypospolitej nalezqcej z nami przestawac, zeby z szlacheckich dobr (jesli nie b? dzie mciwej laski jego krol. mci pana naszego mciwego nas przy starodawnych zostawic i zachowac wolnosciach i prawach) wyst? powal, a w dobrach jego krol. mci mieszkania, gdzie czyja b? dzie wola, b? dzie bezpiecznego sobie szukal. W dobrach zas jego krol. mci, gdzie mieszkania swe mamy i miec b? dziemy, ichmciom panom starostom, podstaroscim i ich namiestnikom przystojne poszanowanie czynic b? dziem. A gdy to si? trafi wtargnienie nieprzyjaciela krzyza s., przeciw niemu przy panu staroscie i podstaroscim, lub z atamanem swoim wybiezec i co na nas nalezec b? dzie czynic, zarowno nie wzbraniamy si?. Ze tez ichmc w komisyq wlozyc raczyli, abysmy z ramienia jego krol. mci pana naszego mciwego i jegomci pana hetmana ko - ronnego, przy sobie starszego, jako wi? c niegdy nieboszczyk pan Oryszowski bywal, miewali, i tego si? nie wzbraniamy; ktorego iz jegomc pan kanclerz i hetman koronny na ten czas nie mianujqc, z tem si? do jego krol. mci do przy - szlego sejmu, gdzie i my poslow swych z prosbami swemi zeszlemy, odezwac raczyl: iz to na woli jego krol. mci zostawa; o takiego wi? c prosba nasza, zeby pospolu z nami na slaw? i ku przysludze jego krol. mci i rzeczypospolitej przeciw nieprzyjacielowi koronnemu gardlujqcy si? stawil i nam potrzebnego u jego krol. mci domowic si? umial. Temu wszystkiemu, na co si? pomienilo i postanowilo, iz si? dosyc stac ma i na potym stawac b? dzie, przysi? gami swo - jemi, wszyscy stwierdzilismy i na to ten list dalismy z przycisnieniem piecz? ci naszej wojskowej z podpisem rqk, ktorzy przy tym b? dqcy pisac umieli. Dzialo si? w obozie na Uzieniu dnia 17 Octobris, anno 1619.