Вопросы истории Беларуси

Бiлет №1

1. Першыя пасяленнi чалавека на тэрыторыi Беларусi. Жыцце ва умовах першабытнага ладу

Больш-менш сталае пражыванне чалавека на Беларусi прасочваецца 100-40 тыс. годоу таму Сляды яго знойдзены у Быхаускiм i Веткаускiм раенах. Паселiшча людзей размящалiся пераважна па берагах буйных рэк: Прыпяць, Днепр, Сож. 26-23 тыс. гадоу таму было дзве такiх стаянкi на Гомельшчыне. Самая старажытная стаянка чалавека каменнага веку знаходзiцца каля вёскi Юравiчы Калiнкавiцкага раёна, дзе знойдзены рэшткi вогнiща. Другая стаянка адкрыта на правам беразе Сожа, каля вёскi Бердыш Чачэрскага раёна, тут знойдзены прылады працы з краменю. Жыццё старажытнага чалавека было вельмi цяжкiм, таму першыя насельнiкi Беларусi не маглi жыць паасобку. Спачатку яны аб'ядноувалiся у гурткi, дзе быу важак. У каменным веку утварылася парная сям'я, што садзейнiчала пераходу да родавай абщыны (40 тыс. гадоу таму). Спачатку род быу мацярынскiм, асноуным здабытчыкам ежы была жанчына. 3 павялiчэннем колькасцi насельнiцтва, утварылiся новыя рады. У IХ-VI тысячагоддзях адбылося аб'яднанне родау у плямёны. Першыя плямёны на Беларусi узнiклi на Сожы i Прыпяцi. У V тысячагоддзi да н.э. плямёны аб'ядноуваюцца у групы плямён. Адна з iх - днепра-данецкая - пражывала на тэрыторыi Прыпяцi i Бярэзiны. Другая група - верхнядняпроуская - склалася у вярхоуi Дняпра i Сожа. У IV-III тысячагоддзi да н.э. было каля 600 стаянак чалавека, адна з iх ля вёскi Камень Пiнскага району. У бронзавым веку засялiлася Палессе i Падняпроуе. Займалюя земляробствам i жывёлагадоуляй. У жалезны век (VII ст да н.э -V ст. нэ) Беларусь засялялi некалькi племянных груп (мiлаградская, зарубiнская). Пасля з'яулення бронзавых i жалезных прылад працы, земляробства i жывелагадоуля выходзяць на першае месца. а гэта была праца мужчын, адсюль на змену мяцярынскаму роду прыйшоу бацькоускi. Менавiта з бацькоускага роду з'яуляецца маемасная няроунасць людзей. У гэты час з бацькоускага роду вылучаюцца сем'i, якiя не звязаны памiж сабой сваяцкiмi адносiнамi, яны ж склалi сельскую абшчыну

2. Развiцце культуры на Беларусi у 20-я гады. Беларусiзацыя

Пераход да НЭПа, патрэбнасць заваевы даверу насельнiцтва прымусiлi бальшавiкоу стаць на шлях садзейнiчання нацыянальна-культурнаму 6удаунiцтву на Беларусi. Такая палiтыка атрымала назву "Беларусiзацыя". Дзяржаунымi мовамi былi аб'яулены беларуская, руская. польская i яурэйская. У палiтыку беларусiзацыi уключылiся Iгнатоускi, Жылуновiч, Балiцкi i iнш. 3 утварэннем выдавецтва "Савецкая Беларусь" сталi выходзiць газеты, часопiсы, падручнiкi, кнiгi на беларускай i iншых мовах. Пачау дзейнiчаць Беларускi дзяржауны вандроуны тэатр Галубка. Склалася сiстэма дашкольнага выхавання, школьнай адукацыi, прафеiйных вучылiшчау i тэхнiкумау. У 192i годзе пачау дзейнасць Беларускi дзяржауны унiверсiтэт, у 1922 - iнстытут сельскай гаспадаркi, iнстытут культуры. Пачалi працаваць Дзяржауны музей i Цэнтральны архiу. i5 лiпеня 1924 года быу пакладзены пачатак беларусiзацыi як афiцыйнай дзяржаунай палiтыкi: дзяржауны апарат i часткi Чырвонай Армii пераводзiлiся на беларускую мову, беларусы пачалi вылучацца на дзяржауную i партыйную працу. Да 1928 году каля 80% школ было пераведзена на беларускую мову. Адчынялiся курсы на якiх рыхтавалi настаунiкау, лектарау. У гэтым працэсе прымалi удзел беларускiя пiсьменнiкi: Дубоука, Чарот, Галавач, Чорны, Лынькоу. Нацыянальна-культурнае будаунiцтва у 20-я гады ажыццяулялася у сутычках розных сiл.

Культурны узровень насельнiцтва быу ящэ нiзкiм, былi спробы прыпынiць яго. з другога боку - фарсiраваць. КПБ(б) жадала iграць вядучую ролю у гэтым працэсе. Значны уклад у культуру Беларусi таго часу унеслi Гартны - лiтаратурны даследчык, гiсторык Iгнатоускi, жывапiсец Фiлiповiч, кiнарэжысёр Тарыч. У канцы 20-х гадоу адмiнiстрацыйна - камандная сiстэма, якая укаранiлася у краiне, аб'явiла беларусiзацыю заганнай.

Бiлет №2

1 .Подацкае княства -першая дзяржава на тэрыторыi Беларусi

Полацк - самы старажытнi горад Беларусi. а Полацкая зямля - наiбольш моцнае княства з усiх, што iснавалi на Беларусi у IХ-ХIII стагоддзях. Полацкая зямля - гэта летапюная назва самастойнага дзяржаунага утварэння, якое псторыю называюць Полацкiм княствам. Звычайна замест "Полацкая зямля" казалi "Полацк". На насельнiцтва дзяржавы пераняслася назва горада i яно называлася 'палачане'. Гiстарычным ядром Полацкай воласщ з'яулялася беларускае Падзвiнне (Вiцебская вобласць). Зручнае размяшчэнне на водных шляхах спрыяпа хуткаму эканамiчнаму i культурнаму развiццю Полацкай дзяржавы. Полацк i яго воласць упершыню упамiнаецца у леташсе пад 862 г. Летапiсец адзначау, што Полацк заснавалi крывiчы. На працягу Х стагоддзя Полацк рос, мацнеу, i ператварыуся у буйнейшы цэнтр усходнiх славян. У летапiсе пад 907 г. Полацк названы аднiм з гарадоу, дзе сядзелi "князi",. якiя прымалi удзел у паходзе Апега на Канстанцiнопаль. Старажытнi горад быу многалюдны, займау плошчу да 100 га. Першым гiстарычна вядомым князем полацкiм з'яуляецца Рагволд. якi стау княжыць у Полацку у 60-70 гады Х стагоддзя. Полацк i Ноугарад размяшчалюя на скрыжаваннi важных шляхоу i спаборнiчалi памiж сабой. Перамога была за Полацкам. У XII ст уладаннi полацкiх князеу прасцiралiся ад Падзвiння, Падняпроу'я i да Рыжскага залiва. У Хii-Хiii ст. развярнулася барацьба Полацка з Кiевам. Полацкi князь быу галавой адмiнiстрацыi, вышэйшым ваенаначальнiкам i судзёй. Апорай княжскай улады была дружiна. Вялiкую ролю адыгрывала веча - агульны сход палачан для вырашэння важных дзяржауных спрау. У IX - XIII ст. леташсы называюць на тэрыторыi полацкай зямлi 12 гарадоу: Полацк (862), Бщебск (974), Усвяты (102i), Копыль (1059), Браслау (1065), Менск (1067), Орша (1067). Лагойск (1078), Лукомль (1078), Барысау (i102). Старажытнi горад складауся з некалькi частак. Умацаваным цэнтрам з'яулялася унутраная крэпасць "дзяцiнец". У ХII-ХIII ст княства распадаецца на дробныя: Мiнскае, Друцкае, iзяслаускае. Латойскае.

2. Iндустрыялiзацыя у рэспублiцы i яе вынiкi

Бальшавiкi лiчылi адной са сваiх задач на шляху пабудовы сацыялiзму ажыццяуленне iндустрыялiзацыi, разглядаючы яе як пераход ад ручной працы да машыннай i iндустрыяльнай тэхналогii вытворчасцi. Зыходзячы з асаблiвасцей прамысловай вытворчасцi Дзяржплан БССР вызначыу асноуны напрамак iндустрыялiзацыi БССР - прамысловасць па перапрацоуцы мясцовай сыравiны. 3 улiкам гэтых асаблiвасце'й, у першыя гады iндустрыялiзацыi (1925\26-1927\28гг.) асноуныя капiталаукладаннi накiроувалiся на патрэбы харчовай, гарбарнай, тэкстыльнай прамысловасцей, а так сама дрэваапрацоучых галiн. Мiнскiя заводы "Энэрпя" i "Камунар", пазней заводы Кастрычнiцкай рэвалюцыi i iмя Кiрава, паклалi пачатак станкабудаванню, а закладзенная за 25 км. ад Оршы БелДРЭС - уздыму энэргетыю на Беларусi. У 1928 г. быу распрацаваны пяцiгадовы план развiцця народнай гаспадаркi БССР на 1928\29-1932\33 гг. Галоуная задача - павышэнне дзельнай вагi прамысловасцi у гаспадарцы БССР. У першыя два гады пяцiгодкi прамысловасць краiны зрабiла значны крок наперад. Вынiкi пяцiгодкi былi так сама значныя. За яе гады было уведзена у строй 538 прадпрыемствау, з IX 78 буйных (швачная фабрыка "Сцяг iндустрыялiзацыi", панчожна-трыкатажная фабрыка "Кiм" у Вiцебску: Магiлёуская фабрыка штучнага валакна, Гомсельмаш). У другой пяцiгодцы 1933-37 гг. ставiлася задача павелiчэння валавай прадукцыi прамысловасцi, развiццё дробнага i сярдняга машынабудавання. На развiццё эканомiкi адмоуна адбiлiся негатыуныя вынiкi каманднай эканомiкi, недахоп энэрптычных магутнасцей. Да 1937 г. у строй дзеячых уступiлi Магiлёускi трубалiцейны, Мiнская ЦЭЦ-2 i iнш. Задачай трэцяй пяцiгодкi 1938-1941 ставiлася значнае павелiчэнне магутнасцей машынабудаунiцтва. Новабудоулямi пяцiгодкi сталi другая чарга БелДРЭСа, Мазырская электрастанцыя. Мiнскi радыёзавод, Рагачоускi кансервавы завод. За перыяд 1929-40 гг. у БССР было пабудавана i рэканструiравана 1863 прадпрыемствы. У буйныя iндустрыяльныя цэнтры ператварылюя Мiнск,Вiцебск, Магiлёу, Гомель. Тэмпы iндустрыялiзацыi каштавалi неверагоднага напружання сiл працоуных рэспублiцы. Асаблiва дарагой цаной стау рэзкi рывок прадпрыняты камандна-адмiнiстратыунай сiстэмай у пачатку 30-х гадоу. Гэты 'штурм' быу аплочаны вялiзарнымi стратамi сiл i сродкау Пагоршылася матэрыальнае становiшча Усiх слаёу насельнiцтва Дзякуючы картачнай сiстэме падтрымлiвауся толькi нiзкi пражытачны мiнiмум.

Бiлет №3

1. Культура беларускiх зямель у IХ-ХIII ст

3весткi аб шсьме ва усходшх славян адносяцца да канца Х - пачатку XI ст У гэты час разам с прыняццем хрысцiянства была уведзена кiрылауская азбука. Пры дапамозе "Кiрылщы" тсалi у Балгарьi, Сербп, на Русi У бiблiятэцы пры Полацкiм СафiЙскiм Саборы у раннесярэднястагодныя часы захавалюя кнш на царкоуна-славянскай мове. на якую IX перекладалi з грэчаскай мовы Кiрыла i Мяфодзiй.

Вывучэнне надшсу на камяш, якi быу знойдзены у полацкай Сафi. сведчыць пра асваенне у XI ст. у полацкай зямлi кiрыла-мяфодз'еускай Пiсьменнасцi. У Берасцi знойдзены грэбень. зроблены з трывалага дрэва самшыту, на якiм паслядоуна размешчаны славянсюя лпгары ад "А" да "Л" Грэбень з Берасця выконвау ролю "буквара" дзеля навучэння грамаце. Выключную навуковую каштоунасць маюць берасцяные граматы Лiтары надрапвалi касцяной щ жалезнай палачкай-пюалам Пюменнасць у старажытных гарадах ведалi не толькi прадстаунiкi духавенства щ свецкай знацi, але i простыя гараджане У першай палове XI ст. пачалося леташ санне. ЁСЦЬ звесткi аб iснаваннi Полацкага летапгсу, яю страчаны у XVIII ст. Не даiшоу да нас так сама i Смаленсм леташс. Рукашсных царкоуных кнiг Хi-ХНi ст. так сама захавалася не шмат Вядомы тураускiЯ i полацкiЯ Евангеллi таго часу Кшп Пiсалi на пергаменце. Рукашсы складалi у сшыткг Вокладкамп служыл) дзве дошкi.

Каб люты кнiГi не камячылюя. дошкi-вокладкi сцяпвалюя металiчнымi засцежкамi Выдатным дасягненнем старажытняй культуры 3'яупяюцца помнiКi манументальнай архiтэктуры. пераважна царквы У 50-я гады XI ст была пабудавана полацкая Сафiя, якая мела 7 купалоу, а серадзiнне было аздоблена жыватсам, фрэскамi. У сярэдзiне XII ст. на беразе Палаты была пабудавана знакамптая Спасская царква Ефрасiннеускага манастыра. Сваеасаблiвыя каменныя аднагаловыя царквы у XII ст былi узведзены у Вiцебску. Навагрудку, Гародне, Тураве.

Шэдэурам старажытнага мастацтва 3'яуляецца крыж Ефрасiннi Полацкай. Крыж зяуляецца Сiмвалам хрысцiянскай веры. Форма яго звязана з вiзантыйскай традыцыяй. 3рабiу крыж у ii6i годзе выдатны майстар Богша. Памер крыжа - 5i см. у даужыню, таушчыня i,5 см. Зроблены ен з трывалага дрэва. Да паверхняу крыжа прымацаваны залатыя пласшны. а з бакоу - вузкiя срэбраныя палоск з выбiтым доупм надшсам кiрылiчнымi лiтарамi. Вялiкую мастацкую каштоунасць маюць перагародкавыя эмалi. На залатых пласцiнах змешчаны выявы святых, выкананыя рознакаляровымi эмалям) з сiнiмi, чырвонымi, белымi, зялёнымi адценнямi. 3 поуным правам крыж Ефрасiннi Полацкай, зроблены у Полацку, можна назваць шэдэурам - узорным творам сваей эпохi

2. Калектывiзаiыясельскай гаспадарКi у БССР

Каапераванне сялянскiХ гаспадарак мела месца яшчэ задоуга да 1929 г. Развщцё разнастайных вщау прастой кааперацii (спажывецкай, крэдытнай, збытавой) было важным для дробных сялянсмх гаспадарак Сяляне ахвотна iшлi на тую кааперацыю, якая не закрапала асноу самастойнага вядзення аднаасобнай гаспадарКi. Менавгга гэтым тлумачыцца тое, что у 1925 г. усiм вiдам сельскагаспадарчай кааперацыi у рэспублщы было ахоплена 18,2% сялянскiХ двароу, у 1928 г - 50%, у той час як калгасамi - не болей за i%. Пры такiх абставiнах тэмпы вытворчасцi сельскагаспадарчай вытворчасцi непазбежна пачалi замаруджвацца, а то i зшжацца, а гэта складала пагрозу планам паскоранага развiцця прамысловасцi. Пасля 1928 года аб'яднанне сялянскiХ гаспадарак у буйные калектыуныя становiцца генеральнай лiнiяй партыi у весцы. Больш павольны шлях развщця эканомiкi быУ адхiлены сталiнскiм кiраунiцтвам. У 1928-29 гг. адбыуся "хлебны крызю" - агульны збожжанарыхтоучы недабор. Прычынай цяжкасцей, якiе стварылiся У значнай меры У вынiку недальнабачнай эканамiчнай палiтыцы Кiраунiцтва краШы. была аб'яулена спроба кулацтва арганiзаваць голад i не дапусцiць калектывiзацыi. Пры гэтым iгнаравалася тое. што кулакi тады не яулялi сабой сур'ёзнай сацыяльна-палiтычнай Сiлы Прынятыя ужо тады меры гвалтоунай канфюкацИ збожжа прыводзiЛi да голаду. Тых, хто выступау супраць прымянення сiлавых метадау у эканомщы, абвiнавачвалi у правым ухiпе Такi ярлык прымацавалi i да Прышчэпава, яю быУ наркамам земляробства. У 1929 годзе ен быУ рэпрэсiраваны. Сяляне не успрымалi iлэю калектывiзацыi. Для стварэння калгасау былi наюраваны сотнi упаунаважаных. Сяляне гвалтоуна залмвалюя у калгасы. Асноунай формой непрымання сялянамi калектывiзацыi на Беларусi была iх пасiунасць. Прымусовае абагульванне прыносiла свае вынiкi: У студзеы 1930 г. у калгасах рэспубЛiКi налiчвалася 58% сялянскiХ гаспадарак. Вясной 1932 г. замест суцэльнай калектывiзацыi у рэспублщы адбыуся адток сялян з калгасау. К канцу 1932 года сялян зноу пачалi заганяць у калгасы К канцу i пяцiгодкi у БССР налiчвалася больш як 9000 калгасау, у якiя было уключана звыш 43% сялянскiХ гаспадарак. У гады II пяцiгодкi калектывiзацыя на Беларусi завершыпася У калгасах 87.5% сялянскiХ двароу. На калгасных палях працавала больш як 8000 трактароу. 600 камбайнау, аб'ем валавай прадукцьп сельскай гаспадаркi БССР перавыСiу узровень 1932 г., але вытворчыя паказчыкi заставалюя Нiжэй узроуню канца 20-х г КалектыВiзащя сельскай гаспадарКi азнчала каранныя змены усяго уладу жыцця асноунай масы насельнiцтва рэспублiкi Яе вышкам з'явiлiся лiквiдацыя шматукладнасцi у эканомщы i стварэнне буйных калектыуных гаспадарак.

Калектыуная праца у савецкiм варыянце не паказала сваей перавап над iндывiдуальнай. Метады, якiмi ажыццяулялася абагульванне сялянскiХ гаспадарак, злачынствы пры правядзеннi калектывiзацыi, з самага пачатку тармазiлi IX гаспадарчы рост.

Бiлет №4

1 .Утварэнне ВКЛ. Унутранная i знешняя палiтыка у канцы ХШ-ХУ ст

У пгсьмовых крынiцах пачатку XI ст. упершыню гаворыцца пра Лiтву. Пад 1253 г летапiс прыгадвае "Лiтву Мiндоуга". Пасля таго, як крыжакi разбiлi Мiндоуга, той прыходзiць у Наваградак, дзе у 1253 г. карануецца каралём беларуска-лтоускага княства. якое паслужыла асновай Вялiкага княства Лiтоускага. У канцы XIII ст. вялiкiм князям стау Вщень Як i яго папярэднiкi, Войшалк i Трайдэн, ён iмкнууся умацаваць беларуска-Лiтоускую дзяржаву. апiраючыся на Наваградскае. Гарадзенскае i шшыя княствы Вщеню удалося дабiцца палггычнага адзiнства [уiай дуяржацi У 1323 i iплiкi князь Годымш поранос (:i:iiiiцу д:iiрж:iпi у Опп.нк) Гсдiмш пачау iазываць сабе 'каралём Лггвы i РусГ РОЗНЫМi шляхамi адбывалася уключэнне асобных беларусмх зямель у склад ВКЛ Са згоды полацкага баярства i багатага купецтва з 1307 г. полацкая зямля увайшла у склад ВКЛ. Дзякуючы шлюбу штоускага князя Альгерда з дачкой Вiцебскага князя Марыяй, Вщебскае княства апынулася у складзе ВКЛ. У другой палове XIII - першай чвэрщ XIV ст. адбывауся працэс УКЛЮЧЭННЯ Менскага княства у склад беларуска-лiтоускай дзяржавы. У першай палове XIV ст. у Тураускай зямлi канчаткова усталявалася улада Лiтоускiх князёу. ЛiтоускiЯ князi пашырiлi уладу на Берасцейскую зямлю у першай чвэрщ XIV ст. У час праулення Гедымiна большая частка тэрыторыi сучаснай Беларусi была уключана у склад беларуска-лтоускай дзяржавы. ВКЛ было феадальнай манархiяй. Улада у княстве, кiраванне iм належыла вялiкаму князю. Важную ролю у дзяржауным юраваннi мела гаспадарская рада. У склад рады ВКЛ уваходзiлi найбуйнейшiя феадалы. У XV ст. узнiк новы дзяржауны орган - сойм (па два дэпутаты ад шляхты з кожнага павету). Галоунымi службовымi асобамi у сiстэме мясцовага кiравання былi намеснiкi.

Нiжэйшае звяно у сiстэме кiравання - дзяржауцы, валасныя старцы i падначаленыя феадалам прадстаунiкi сялян - соцкiя i дзесяцкiЯ. Першым кодэксам крымiнальнага права княства з'яуляуся судзебшк Казiмiра У XIV - пачатку XV ст. асноуную пагрозу для ВКЛ уяуляла крыжацкая небяспека. Пад уладу Тэутонскага ордэна трапiлi лiтоуцы. У руках крыжакоу апынулася вусце Заходняй Дзвiны i Нёмана. У 1348 г. сумеснае беларуска-лтоускае войска выiграла буйнейшую бiтву на рацэ Стрэве. У XIV ст. паступова узмацняецца Маскоускае княства. ВялiКi князь Альгерд iмкнууся не дапусцiць узмацнення маскоускiх князёу У 1370-1372 гг Альгерд тройчы хадзiу паходам на Маскву. Аднак да штурму справа не дайшла. i быу заключаны мiр Паколькi крыжакi працягвалi свае наступленне на усход, пачалася так званая 'вялiкая вайна'. памiЖ ПольскiМ каралеуствам i ВКЛ з аднаго боку, i ТэутонскiМ ордэнам з другога Рашаючая бiтва адбылася i5 лiпеня i410 г. пад вёскай Грунвальд. Выключную стойкасць праявiЛi тры 6еларускiЯ палкi - Смаленсм. Аршанскi i Мсцiслаускi. Армiя ордэна порастала юнаваць. Перамога над крыжакамi паспрыяла эканамiчнаму развщцю Польшчы i ВКЛ

2. Грамадска-палiТычнае жыцце у БССР у 30-я гады

ДырэктыУная сютэма Кiравання, якая усталявалася у канцы 20 - пачатку 30-х гг., не толькi абмяжоУвала, але i знiшчала пачаткi вытворчай дэмакратыi. Пытаннi арганiзацыi вытворчасцi усе больш вырашалюя не на вытворчых нарадах, а вузкiм колам асоб. У калгасах рашаючую ролю адыгрывала прауленне, але часцей за усе верхаводзiу яго старшыня. якi назначауся "зверху". Такое кiраунiцтва наогул адмауляла працоунаму калектыву у яго праве быць суб'ектам кiравання вытворчасцю, праяуляць iнщыятыву. Палггычны рэжым з рысамi дэмакратычнага цэнтралiзму у 20-я гады ператварыуся у палiтычны рэжым аутарытарнага цэнтралiзму - беспярэчнага падначалення цэнтральной уладзе.

Невыпадкова, дзесятю тысяч маладых рабочых рэспу6лiкi былi запрошаны для удзелу у чыстцы дзяржаунага апарату. iх культурны узровень быу яуна недастатковы У вынiку сфармiравауся 'кiруючы' дзеяч, гатовы рэалiзаваць любыя пастановы, падтрымаць любыя дзеяннi, распачатае "зверху". 3 сярэдзiны 30-х гг. грамадска-палiтычнае жыцце штучна кансервуецца на узроуш, адпавядаючым палпычнаму рэжыму асабютай улады. Адбываецца зрошчванне партыйнага апарату з дзяржауным. У яго руках канцэнтруецца заканадаучая i судовая улада. Грамадсюя iнстытуты i самадзейныя арганiзацыi працоуных, якiЯ узнiклi у сярэдзiне 20-х гг. канчаткова спыняюць сваю дзейнасць. Закон наогул губляе свой уласны першапачатковы сэнс Саветы стваралi тольм бачнзсць улады прадстаушкоу працоуных мае. Вялiкi урон панеслi прафсаюзы, якiЯ был зведзены толью да кантролю за працай. Да канца 20-х гг адбылося згортванне нават тых элементау дэмакратыi, якiя з'явiлiся у пачатку дзесящгоддзя, напрыклад свабода выбару той щ iншай формы творчай дзейнасцi. або калектыунасць у абмеркаваннi рашэнняу. У рэспублщы. як i у краiне у цэлам, стваралася атмасфера нецяршмасцi, падазронасцi i варожасцi. Пад прыкрыццём сталiнскай формулы аб абвастрэннi класавай барацьбы памеры руху да сацыялiзму ад6ывалiся грубыя парушэннi правоу чалавека. У пачатку 30-х гг. карныя ворганы БССР рэпрэсiравалi вялiкую колькасць прадстаушкоу iнтэлiгенцыi. У 1937 г. была пушчана у ход версiя аб тым, шiо у Беларусi дзейнiчае антысавецкае падполле, начале з кiраунiком рэспу6лiкi Икала (сакратар ЦК КПБ), Чарвяковым (старшыня ЦБК БССР). Яны былi рэпрэсiраваны. У 1937-38 гг. былi падвергнуты рэпрэсiям амаль усе наркамы, прафсаюзныя i камсамольсюя дзеячы. Сярод катау беларускага народа - былыя наркамы НКУС БССР Малчанау. Берман Насепмн Цанава Аугарьпарная упада ператварылася у таташтарны палiтычны рэжым

Бiлет №5

1. фармаванне беларускай народнасш

У вынiку развiцця тых асабшвасцей, што мелi месца на старажытных землях Беларусь, калi у Уi-iХ ст. рассялiлiся сярод балтау славяне i якiя паглыбiлiся у Х-Хii ст., складауся беларускi народ. Беларуская народнасць сфармавалася галоуным чынам на аснове трох блiзкiх этнiчных аб'яднанняу - крывiчау, драгавiчоу. радзiМiчау. Яны быт непасрэднымi продкамi беларусау. У працэсе фармавання беларусау сваю пстарычную ролю адыгралi так сама i балта-лiтоускiя плямёны. Кожная народнасць. у тым Лiку i беларуская, характарызуецца шэрагам адметных рас. Сярод iх найбольш важныя - сумеснае пражыванне на адпаведнай тэрыторыi, адзiнства мовы, гаспадарю, культуры. Людзi адной народнасш усведамляюць сваю прынадлежнасць да яе i складаюць тым самым народ. У Хii-Хiii ст. былi закладзены пстарычныя асновы утварэння трох усходнеславянсюх народнасцей беларускай. украiнскай i вящкарускай Канчатковае IX фармаванне было звязана з iснаваннем ВКЛ i Вялiкага княства Маскоускага - дзвюх магугных дзяржау сярэднястагодняй Еуропы. Фармаванне беларусау было выклiкана знешнiМi i унутранымi умовамi развiцця Панямоння, Падзын-ня. Верхняга Падняпроу'я. Пасожжа. Наваградская, Менская, Мсцюлауская земл сталi аб'яднальным центрам тэрыторьi беларусау. ПамiЖ усiМi гэтымi землямi устанзвiЛiСя больш цесныя гаспадарчыя i культурныя сувязi. 3 утварэннем ВКЛ склалiся спрыяльныя умовы для фармавання тэрыторыi беларусау. Яго ядром стала Наваградская зямля. Паступова у новую дзяржаву уваходзiлi будучыя украiнскiя i беларускiя земЛi. Усталяванне адзiнай вярхоунай улады у канцы XIII ст. спрыяла росту сувязей памiЖ зсобнымi землямi 3 цягам часу родная зямля стала спадчынай кожнага беларуса. ВКЛ складалася на працягу другой паловы Хiii-ХiУ ст. выключiв на землях сучаснай Беларусi i Лiтвы. Таму у этнiчных адносiнах тады гэта дзяржава была беларуска-лггоускай. iснаванне гэтай дзяржавы садзейнiчала далейшай кансалiдацыi лiтоуцау i беларусау у асобныя народнасш i спрыяла развiццю тагачаснай беларускай культуры у гэтай дзяржаве. Паступова стала складацца стара-беларуская мова Разам з тым, тагачасная беларуская мова захавала шмат прыкмет усходнеславянскай.

2. 3аходняя Беларусь у складзе Польшчы (20-30-я гг.)

Па Рыжскаму мiрнамудагавору (ад 18 сакавiка 192i г) да Польшчы адышла значная частка заходнебеларускiх зямель. яюя атрымалi назву Заходняй Беларусi У адпаведнасш з дагаворам урад Польщчы паынен быу даць беларускаму насельнштву усе правы, аднах гэтыя абавязацельствы не выконвалюя Заходняя Беларусь з'яулялася аграрным прыдаткам прамысловых раёнау Польшчы, рынкам збыту i крынiцай таннай сыравiны i працоунай СiЛЫ. У сельскай гаспадарцы была занята пераважная большасць насельнiцтва - 85%. Сацыяльнае прыгнечанне перапляталася з нацыянальным бязпрауем Беларусау не жадаш шчыць нацыяй Ажыццяулалася гвалтоуная паланiзацыя беларускага насельнiцтва. 3 канца 20-х гг становiшча працоуных мае Заходняй Бепарусi пагоршылася У 1926 годзе Пiлсудскi усталявау сваю дыктатуру у Польшчы. У 1929-33 гг у Польшчы настуту эканамiчны крызю У першыя гады польскага панавання барзцьба супраць прыгнёту набыла партызанскi характар. Асаблiва упартай была барацьба у Гродзенскiм, Брэсцкiм, ПiНСКiМ паветах. Начале руху стаялi камунюты. У нацыянальна-вызваленчам руху удзельнiчалi прадстаунiКi нацыянальна-дэмакратэчнага лагера. У 1923 г. у Вiльне была створана камунiстычная партыя Заходняй Беларусь Польскiя улады жорстка распраулялюя з удзельнiкамi партызанскага руху. У 1925 г. склалася Сiтуацыя якая магла прывесш да узброеннага паустання. У гэтых умовах польскi урад увеу на тэрыторыю Заходняй Беларусi вялiкую колькасць рэгулярных войскау. У жнiунi 1929 г. стыхiЙна успыхнула стачка на шклозаводзе'"Нёман" Адсутнасць арганiзаванасцi абумовiла толькi частковае задавальненне патрабаванняу працоуных У пачатку 30-х гадоу прайшлi забастоукi на прамысловых прадпрыемствах Беластока. Вiльнi. Брэста. Гродна, Шнека. Больш як чатыры месяцы 3iМЫ 1932-33 гг баставалi больш як 7000 працоуных i сялян Белавежскай пушчы. 3 прыходам да улады у Германi фашыстау, рэзка узросла пагроза мiру i дэмакратьi. Польшча у 1934 г. заключае з рэйхам пагадненне аб мiрным вырашэннi спрэчных пытанняу, а праз год уводзщь Канстытуцыю, якой ящэ больш збмяжоувалiся дэмакратычныя правы i вольнасцi.

Большая частка выступленiя працоуных праходзiла пад знакам адзiнага працоунагз i Народнага фронту. У 1936 г. забаставалi працоуныя Гродна i Брэста Салщарнасць працоуных праявiлася у кампанi i за выратаванне жыцця маладога рэвалюцыянера Прытыцкага. Пад напорам народных выступленняу польскi урад быу вымушаны ззмяшць смяротны прыгравор Прытыцкаму жыццевым зняволеннем.

Бiлет №6

1. Утварэнне Рэчы Паспалiтай. Барацьба Вялiкага княства Лтоускага за захаванне самастойкасш

Заключэнне дзяржаунай вунН памiж дзвюма суседнiМi краiнамi - ВКЛ i Польшчай мела значны уплыу на стан спрау ва усей Еуропе. бо на яе карце з'явiлася новая дзяржава - Рэч Паспалiтая. Што ж прымусiла Кiруючыя вярхi ВКЛ пайсцi на саюз з Польшчай? iмкненне шырокага кола беларуска-украiнска-лiтоускай шляхты да набыцця польсюх "залатых шляхецкiх вольнасцей". ВКЛ была пагроза страты незалежнасцi. 10 студзеня i569 г. пачауся Люблiнскi сойм, якi працягвауся 6 месяцау. За гэты час Польшча, не чакаючы згоды ВКЛ, захапiла у яе Падляшша.

Валынь. Падолле i Кiеушчыну. Гэта вымусiла прадстаунiка ВКЛ Хадкевiча падшсаць Люблiнскую вунiю. тым самым была зроблена Рэч Паспалггая. Умовы аб'яднання былi наступнымi: саюзныя дзяржавы не мелi права паасобку праводзiць знешнюю палiтыку: усе дагаворы, наюраваныя супраць iнтарэсау адной з частак дзяржавы павшны былi быць сапсаванымг На тэрыторыi ВКЛ захоувауся былы апарат, асобнае заканадауства. Большасць шляхты ВКЛ жадала большай самастойнасш. Гэтая барацьба прывяла да таго. што соймы дзяржавы сталi збiрацца i на тэрыторыi Беларусi У i588 г быу прыняты Статут, якi. па сутнасш. скасавау мнопя пастановы Люблiнскай вунН, да iлалякi больш не маглi набываць земЛi на тэрыторыi ВКЛ Такiм чынам. пануючая шляхта ВКЛ мела на мэце захавання як мага большай самастойнасцi сваей дзяржавы у рамках федэратыунага саюза з Польшчзй У гэты час вялiкую ролю адыгрывалi брацтвы у пашарэннi асветы, кнiгадрукавання. у прапагандзе беларускай мовы

2.ПалiТыка .культурнай рэвалюцьп" у БССР

Уладкаванне таталiтарнага рэжыму непазбежна прывяло да дэфармацьп нацыянальна-культурнай палiтыцы. На беларускую iнтэлiгенцыю, якая выйшла з сялянства, быу навешаны ярлык "нацыянал-дэмакратызму", нiбыта варожаю савецкаму ладу щэялопю. Паклёп быу узведзены на народнага пiсьменнiка Янку Купалу, якi быу абВiнавачаны у кiраунiцтве "Саюзам вызвалення Беларусi". якога у сапрауднасцi не было. Янка Купала зробiу спробу самагубства, што i не дало магчымасш яго арэштаваць У лагерах i турмах запнула больш за 50 пiсьменнiкау: Гарэцю.

Галубок, Чарот, 3арэцкi i iнш. Першачарговай задачай культурнай рэвалюцьп бальшавiкi лiчылi Лiквiдацiыю непiсьменнасцi. У вынiку. На пачатак 1939 г. доля шсьменных у рэспублiцы склала 80.8% У 30-я гг было узведзена усеагульнае i абавязковае пачатковае навучанне. У канцы II пятiгодцы у БССР дзейнiчала i53 навучальных установы., сярод IX 26 вышэйшшых На Беларусi дзейычала АН БССР, у яе складзе i4 НДi. Сярод вядомых лiтаратарау былi Александровiч. Грахоускi. Чорны Вядома аповесць Галавача "Спалох на загонах". Нягледзячы на адмiНiстрацыйны ушек, беларускае мастацтва вылучыла вядомых акцерзу Крыловiча. Платонава, Глебава, Уладамiрскага. У 1928 г. у Ленiнградзе адкрылася Кiнастудзiя мастацкiх фiльмау ..Савецкая Беларусь Вядомымi Кiнзрэжысерамi былi: Тарыч, Корш-Саблiн. У 1932 г. была адчынена Беларуская дзяржауная кансерваторыя. у 1933 г Беларусю тэатр оперы i балету Адмоунымi рысамi развщця культуры было яе развшце больш ушыр. чым углуб, не столькi на нацыянальнай аснове. колькi у супярэчнасш з ей

Бiлет №7

1. Культура i царква на Беларусi у XVI - пачатку XVII ст.

Пераважная большасць усходнеславянскага насельнштва ВКЛ на пачатку XVI ст была праваслаунай. У першай палове XVI ст. на Беларусi было 90 праваслауных храмау, але трывалыя пазщьп у ВКЛ мела i каталщтва У XVI ст. пачауся рэфармацыйны рух супраць усеуладдзя i разбэщанасш каталщкай царквы. Рэфармацыя спрыяла пашырэнню асветы ды дабрачыннасш у грамадстве. Наiбольш адметнымi прадстаунiкамi рэфармацыйнага руху на Беларусi былi Мiкалай Радзiвiлл-Чорны, Сымон Будны, Васiль Цяпiнскi. Каб прымiрыць вернiкау, папа Рымскi прапанавау яб'яднаць у ВКЛ каталiцкую i праваслауную царквы. У i595 г. у Ватыкане папа Рымскi урачыста абвясцiу Вунiю. Пад канец XVIII ст. недзе 3\4 вясковага да гарадскога насельнщтва Беларус> быпi вунiятамi, что дало магчымасць выжыць беларускаму этнасу, захаваць беларускую мову. Вялiкi уклад у культуру унёс першадрукар Францышак Скарына, якi надрукавау Бiблiю, "Малая падарожная кнiжка", "Апостал". Здабытак Скарыны налiчвау 25 выданняу У XVI - першай палове XVII ст на тэрыторыi Беларусi усталёуваецца сютэма школьнай адукацьп У i579 г у Вiльне пачала дзейшчаць юзушкая акадэмiЯ - першая у ВКЛ вышэйшзя навучальная установа Выхадцы з Беларусi у гэты лiнп нямецкага фронту, што адыграла важкую ролю у станпуленш ' рззвщщ партызанскага руху на Беларусi. 3 вясны 1942 г. складаецца новая форма партызанмх фарМiраванняу - брыгады. К канцу юдз налiЧоалася ужо 56 брыгад. i-й Беларускай партызанскай армiяй камандавау Шмыроу. У ходзе барацьбы з ворагам у канцы 1943 г. партызаны выз8алiлi да 60% акугфаванай тэрыторыi Беларусi. На гэтай тэрыторЫi сфармiравалiся партiзанская зоны i краi iх было больш за 20. у тым тку Ушацкая у Вiцебскай вобласт, Барысауска-Бягомельская - у Мiнскай, Клiчауская - у Маплёускай. У партызанскiх зонах дзейшчала Савецкая улада. Немалы урон ворагу наносiлi рэйды. Партiзаны прайшлi па тэрыторыi Мiнскай, Пшскай. Баранавщкай. Брэсцкай абласцей За гэты час яны знiшчылi 2500 салдат i афiцэрау, 500 вагонау, падарвалi звыш i100 рэек. Вышэйшым уздымам барацьбы бала рэйкавая вайна. Першы яе этап праводзiуся у пачаткужнiуня 1943 г. (баi пад Курскам), удзейнiчала 100 тыс. партiзан. У вынiку нямецкiя перавозкi скарашлюя на 40%. Друп этап "Канцэрт" праводзiуся у другой палове верасня-кастрычнiка 1943 г., калi Чырвоная Армiя устушла на Беларусь. Трэщ этап 20 верасня 1944 г. i да вызвалення Беларусi. Больш за i40 тыс. беларусюх партызан i падпольшчыкау был[ узнагароджаны ардэнамi i медалямi, 883 з iх атрымалi званiе Героя Савецкага Саюза.

Бiлет №10

1. Адмена прыгоннага права на Беларусь

19 лютага 1861i г. адбылася адмена прыгоннага права, царскую упаду прымуста пайсцi на гэта усведампенне сацыяльна-эканамiчнай i ваенна-тэхнiчнай адсталасцi краiны. Цар Аляксандр II падпюау ..Машфест" i "Палажэнне" зб вызваленнi сялян ад прыгоннай залежнасцi. Яны атрымалi асабютую волю. правы чалавека, фармальна незалежнага ад пана Сяляне у абщыне выбiралi сабе старасту, валасное прауленне, валаснога старшыню i суддзю У асноуным яны займалiся зборам падаткау Сяляне атрымалi надзел зямлi, але калi да рэформы ён быу больш, чым зараз па закону, то гэтую частку у яго адразалi i перадавалi памешчыку. Лепшуя надзелы адразалюя памешчыку. чэлядзь, якая працавала у яго у доме. зямлю не атрымлiвала. Паводле закона селяшн павiнен быу заплацщь памешчыку выкуп i за зямлю. i за сваю волю. Грошай у сялян не было, таму сяляне плащлi 20%, а астатшя 80% плашла дзяржава. Сяляне рабiЛiСя яе даужшкамi на 49 год, пад вялiкiя працэнты.

Выкупщь свае надзелы сяляне маглi толькi праз 9 гадоу, а дагэтуль засгавалася паншчына Усе гэтае вызывала абурэнне сялян. У 1862 г. на Беларусi адзначаны i52 выступленнi сялян. Паустанне 1863 i (Кал:ноускi) прымусiла царсю урад пайсцi на суступкi. 3 i мая сяляне пераводзiлiся у разрад уласнiкау зямлi Выкупныя плацяжы знiжалiСЯ на 20% Гэта садзейшчала больш хуткаму развiццю на Беларусi капiталiстычных адносiн. У 1867 г. былi пераведзенi з аброку на абавязкавы выкуп i дзяржауныя сяляне Больш палевы зямель апынулася у руках памешчыкау.

2.Вызваленне Беларусi ад нямецка-фашысцюх эахопнiкау

У восень 1943 г. Чырвоная Армiя устушла на тэрыторыю Бепарусi ?8 верасня быу вiзвалены першы раенны цэнтр БССР горад Камарын. У 1944 г. пачалася аперацыя "Баграцiен". Удзельнiчалi i-ы. 2-i. 3-i Бепарускiя франты (генералы Ракасоускi, Захарау, Чарняхоускi), i-ы Прыбалтыйскi фронт (генерал Багрямян). Наступленiе пачалося 23 ч"iрвеня Юуу г На трэщ дзень удалося акружыць вiцебскую групоуку ворага i вызвалщь Вшебск. Да канца чэрвеня Ю.у ' саiсцкш млк.г.\ аспСу.пп)i; Оршу. Мапii'. у. Бабруйск (разбiушы групоуку варожых войскау). Разгарнулюя баi за Мiнск. Вызначыуся танкавы корпус генерала Ьурдзейнагз. з першым у Мшск уварвауся танк лсйтэнанта Фролiкава. На усходзе i поуднi ад Мшска была акружанз 100 "ыс групоука нсзрага. Пасля адмовы скласцi зброю, 28 лШеня 1944 г. яна была знiшчана. АпошнiМ горадам, якi быу вызвалены ад немiзу. быу Ьрэст Мноства злучэнняу сзвецкiх войскау атрымалi назвы "8iцебскiх".

"МагiЛёускiх". "Бабруйскiх", "Аршанскiх". Адразу пасля вызваленнi Беларусi пачалiся аднауленчыя работы. Ужо у 1944 г. далi прадукцыю "Бабруйскдрэу", "Гомсельмаш". Да 1945 г. аднавiЛi работу 9 тыс. калгасау На франтах Вялукай Айчыннай вайны змагалiся iмлн. 300 тыс. беларусау. 300 тыс. з iх былi узнагароджаны ардэнамi i медалям] СССР, 400 атрымалi званне Героя Савецкага Саюза. 4 гэтае званiе атрымалi двойчы.

Бiлет №11

1. Паустанне 1863 г. на Беларусi, К. Калiноусм

У студзенi 1863 г. у Польшчы пачалося узброенае паустанне, справацыраванае царскiмi уладамi. Паустанцамi быу створаны Часовы нацыянальны урад. Яны распрацавалi праграму паустання - Машфест ; два зямельныя дэкрэты, у якiх абвяшчалася свабода i роунасць грамадзян. спынялася выконванне сяляiамi феадальных пзвшнасцяу. ва уласнасць сялян перадавалюя надзелы, якiмi яны карысталюя, памешчыкi за гэта атрымлiвалi грашовую узнагароду Лiто'/скi правшцыяпьны кзмнэт падтрымау польсюх пзустанцау, яго узначалiу К.

Калiноускi. Стваралiся паустанцкiя атрады, якiя узначальвалi Урубпоуск. Ражанскi, Сракоускi. Калiноускi заклiкае беларускае сялянства

пазбавiцца ад веры у цара i змагацца за зямлю i пошо Цэшр барацьбы перамясшуся на [ родзоншчiну, дзе яго узнзчалiу Калiноускi. Цзрсюя войскi тапiлi паустанне у крывi. Улетку 1864 i царску шмум шкшдаiзш .пюiлпiк.) р:упл)iюцыйную аргзшзацыю у НавагрздскiМ павеце.

Паустанне было задушана. 128 паустанцау быт пакараны смсрццю. 125 шо чалавок (:)ьii) высялена. Калiноускага з дапамогай здраднiка Вiтажэнца схапiлi, i 10 сакавiка 1864 г. пзвесiЛi у Вiльнi iмя Калiноускзгз зауседы застаецца у памяш народа. Паустанне 1863 г. па сваiх мэтах i характару было буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыяй Паустанне лбудзiЛi нацыянальную свядомасць беларускага народа.

2. ЭканамiЧнае i сацыяльнае развшце рэспублiКi у сярэдзуне 40-х - 60-х гг.

Страты нашай краiны за гады вайны былi вялiзарнымi. Матэрыяльныя страты Беларусi склалi 75 млрд. руб.. а чалавечыя - кожны чацьвёрты яе жыхар. Былi прыняты меры па пад'ёму эканомiкi. У 1950 г выпуск прамысловай прадукцьп перавысiу даваенны 1940 г. на 20%. Былi пабудаваны Мiнскi i Гродзенскi суконныя камбшаты. на прадпрыемствах пачалося унядрэнне НТР За пяцщгодку 195i-55 гг. быдо пабудавана i50 буйных прадпрыемствау, сярод iх: Мiнскi завод ацяпляльнага абсталявання. Арщанскi швейных машын. За 1956-65 гг. у рэспублiцы было узведзена яшчэ 450 буйных прадпрыемствау (БелАЗ, два Салгорсюх ка.шйных камбшаты. завод аугаматычных Лiнiй у Мiнску). За гэты час набылi развiццё будаунштва. транспарт, сувязь. У пачатку 50-х гадоу V сельскай гаспадарцы стау Вiдавочным крызiс. Не хапала прадуктау харчавання ды сыравшы 3 1953 г пачауся новы курс у сельская та.падар.ць; ' Павялуытося колькасць -эхн;кi 2. Навука набЛiзiлася да сяла З.Павялiчылiся пасяуныя плошчы. Гэта дало некаторыя сузноучьу е(.iiiiх: '"цчдус". лоць i пазiлi. рост зборз збожжа, павялiчылiся вытворчасцi мяса i малака. У 1965 г. валавая прадукцыя сельскай гаспадарм .урауысша у.уровень 1050 на 70% Характар грамадскага жыцця не прынёс перамен. Масавыя рэпрэсп пасля вайны працягвалюя Са смерцю 'Сталшз настушла ..адлiга". звязаная з дзейнасцю Хрушчова. Але з прыходам да улады Брэжнева (1964) пiберальная паштыка у грамадсюм жыцщ стала прызнавацца раскошай. Саветы. прафсаюзы перасталi абараняцьiнтарэсы працоуных. сталi прыдаткам камандна-адмшютрзцыйнай сютэмы. У "эты час хутк)мi тэмпамi расла колькасць працоунага класу, служачых. Зменьшылася колькасць насельнщгва у вёсцы. Палепшылюя матэрыяльныя умовы жыцця насельнштва, яго забеспячэнне прадуктамi харчавання.

Бiлет №12

1.Важнейшыя падзеi рэвалюцьп 1905-07 гг. на Беларусi

На рубяжы ХiХ-ХХ ст. Расiя. а так сама i Беларусь, устушлi у паласу эканамiчнага крызюу, якi перарос у рэвалюцыю 1905-07 гг. Рэвалюцыя пачалася 9 студзеня 1905 г.. калi па загаду цара у розных месцах Пецярбурга растралялi масавыя шэсцi працоуных Магутная, нябачная раней хваля вытсупленняу пратэсту - стачак, вулмных дэманстрацый - прзкзщлася i па Беларусi. У якасцi iнiцыятарау i кiраунiкоу руху салiдарнасцi у Беларусi выступiлi аргашзацьп РСДРП i Бунда. Парты' сацыялютау i БСГ. У Мшску пачалася ii студзеня забастоука салiдарнасцi, якая ахапiла большасць заводау i фабрык. спышлзся уСi'уп. Агуш.язя колькасць стачачнiкаудасягнула 2 тыс. чалавек. У Гомелi 12-i5 студзеня прайшлi сходкi i мiтынп, удзельшчалз 8 тыс чалавек У Смаргош па заклiку стачачнай камiсii баставалi 3 тыс. чалавек, склалася баявая дружына. Агульныя палiтычныя стачкi албылюя у Полацку. Гродне. Брэсце. Мазыры. Ашмянах i iнш. У 9 выпалках працоуныя аказвалi супрацiуленне карнiкам. У лютым-сакавiку баставалi прзцоуныя чып/нзчных майстэрняу у Пшску i Мiнску, запалкавыя фабрыкi у Шнеку, Мазыры, Койданаве. Новы уздым палiТычнага руху на Беларусi пачауся у сувяз; са святкаваннем i мая, асаблiва моцна ен праходзiуу Мiнску. Шнеку, Вшебску (працоуныя тройчы сугыкалюя з палуыяй i с:.iпдатамi). У чэрвещ шырокi размах набылi выступлонш салiдарнасцi з працоунымi Лодзi, Варшавы, Адэсы, iвана-Вазнясенска У красзвiку-чэрвенi 1905 г. палiтычны рух рабочых ахапiу 56 гарадоу i мястэчак Беларусi, колькасць удзельнiкау дасягае 100 тыс. Вясной 1905 г пад непасрэдным уздзеяннем працоунага руху пачауся масавы рух сялянства. Найбольш значным выступленiем з'явiлася аульная забастоука батракоу у пачатку чэрвеня 1905 г. у Навагрудскам павеце, да якой далучылюя Ваукавысскi, Гродзенскi, Бабруйсю i Рэчыцкi паветы. Бад уплывам барацьбы працоуных i сялян захюталася апора царызму - арМiЯ. Нщiоску у п.гуiку поруспя пачашся У кастрычнiку забаставалi чыгунзчныя станцыi Оршы, Мiнска, Ьарзнавiчау, iомеля Чыгуначнiкау падтрымалi рабочiя фабрiк i заводау. праходзтi сутыкнент з палiцыяй i войскам]. 18 кастрычтка у Мiнску па загаду губернатара Курлова была растраляна дэманстрацыя, забiта 100 чалавек. 3'яуляюцца партыi кадэтау, акцябрыстау. Вырасла колькасць сялянскiХ выступленняу - i54. Калi у Маскве пачалося узброенае паустанне, на Беларусi заклiкау да яго не было. Беларусь прыняла удзел у выбарах у II Дзяржауныя думы. У 1906-07 гг. рэвалюцыя на Беларусi пайшла на спад. Сярод значных падзей гэтача часу было святкаванне i мая 1906 г. адказ салдат Брэсцкай крэпасцi удзельычаць у карнай экспедыцыi. За гады рэвалюцыi узнялася вага удзейнасцi БСГ

2. Удуел Беларус.i у стварэны i дзейнасцi ААН

Павышэнне ролю БССР на Мiжнароднай арэне у пасляваенныя гады выявiлася перш зо усе V яе акгыунам удзеле у пасляваеннам уладкаваннi свету, стварэннi i дзейнасцi новай мчжнароднай аргашзацыi у ААН ; яе галоуных органау iеларусь прызнавалась раунапрауным членам ААН за ВЯЛiК.i уклад у разгром фашiзму i пансеннiя ей у ходзе вайны каласальныя пюдсмя i матэрыальныя страты 27 красавца 1945 г

Мiжнародная канферэнцыя у Сан-Францыску заснавала ААН. Дэлегацыя БССР 3'яулялась часткай дэлегацыi СССР. сумесна з якой яна галасавала па усiХ пытаннях, што абмяркоувалюя у ААН. Таму i удзел дэлегацыi БССР у працы ААН з самага пачатку прыняу фармальны характар. Хаця яна i пыталася праводзщь i самастойную палiтыку. Па яе прапанове у 1946 г. Генеральная Асамблея ААН прыняла рэзалюцыю "Аб выдачы i пакараннi ваенных злачынцау". У лютым 1947 г. былi падтсаны мiрныя дагаворы з былымi саюзнiкамi птлераускай Германii - Балгарыяй. iталiяй. Румынiяй. Венгрыяй. Фшляндыяй. Галоуным вынiкам змеi. якiй адбылюя у знешнепашычнам жыцщ БССР у першае паеляваеннае дзесящгоузе, з'явiуся выхад ураз членства у ААН у работу яе спецыялiзаваных органау, такiх. як ЮНЕСКА (Арганiзацыя а6'яднанiх нацыi па пытаннях адукацьп, навукi i культуры), МАИ (Мiжнародная аргашзацыя працы), МСЭ (Мiжнародны саюз электрасувязi).

Але у цэлым мiжнародная дзейнасць рэспубЛiКi насiла у гэтыя гады абмежаваны характар У 50-60-я гг. дэлегацыя БССР у ААН адстойвала ЛiНiЮ на умацаванне Мiжнароднага Мiру i бяспею Пры актыуным удзеле дэлегацыi БССР ААН у 1960 г. прыняла Дэкларацыю аб наданнi незалежнасцi каланiяпьным кратам i народам. БССР рашуча асудзiла агрэсiЮ iзраiля супраць Еппта, Сiрыi i iарданп у 1967 г., выступала з падтрымкай крат Паудневай Афрыкi у IX барацьбе супраць апартэiду i расiзму У 1963 г беларуская дэлегацыя падшеала Дагавор аб забароне выпрабаванняу ядзернаi збр0i у iрох сферах ( у отмасферы. у кiсмасо i над вадiн). к канцу /0-х i ягi падшсаш каля 120 дзяржау Не без удзела Ьеларусi з'явiуся праэкт Дагавора аЬ нераспаусюджванш ядзернаi зйрш, якi Ьыу падпюаны у 19/0 i бiльшасцю дзяржау У 70-80-я гг ЬССР падшеала цэлы шэраг Мiжнародных актау па пашiчных i прававых пьпаннях Выбiралася БССР i непастаянным членам Савета Бяспекi Усе гэта павышала Мiжнародны аутарьпэi рэспубЛiКi Набьiн iоуны размах развшце эканамiчных. кулыурных. Навуковых сувязей iiравод3iлюя выставы. ярмаркi вырабау Беларусь у Канадзе, Японi. Ьельш. iуалii Стау развiвацца Мiжнародны турызм

Бiлет №13

1. Сталыгпнская аграрная рэформа на Беларусi

Як вядома, да пачажу XX ст iалоунымi формамi землеуладання на БеларуСi з'яу)iЯЛiСЯ днаранскае i сiлянскае У 1905 i дiарано на Ьiларусi

трымалi у сваiх руках 4i% усей зямлi. Развшце капiталiзму па прускаму шляху i праз 40 год пасля рэформы 186i г. не прывяло да вырашэння аграрнага пытання. Асновай гаспадарю пераважнай большасцi сялян заставалюя надзельныя землг Да пачатку XX ст. пасля неаднаразовых сямейных раздзелау надзелы значна драбнелг Узрасла колькасць беззямельных i малазямельных сялян. ШматлiК[я падаткi i павiннасцi пры Нiзкай урадлiвасцi зямлi прыводзiЛi да таго. што сялянская сям'я. маючы надзел да i5 дзесяцiн, не магла пракармшь, апрануць сабе. пачалавечы жыць. Усе гэта тармазiла не толью сельскую гаспадарку. але i прамысловасць. Рост масавага аграрнага. а затым i палтачнага руху сялянства у 1905 г прымусiу царскi урад прызнаць непазбежнасць рэформ у весцы iнщыятарам рэформы выстушу Сталышн. Стаука рабiлася на разбiуку адзiнага агульнасялянскага фронта супраць памешчыкау. паскорыць стварэнне класа сельскай буржуазi Важнейшымi сродкамi дасягнення гэтай мэты з'яуляiся разбурэнне сельскай абшчыны. насаджэнне хутароу. перасяленне Лiшкавага у еурапейскай частцы Расi сялянства у 0i6i? i на Далею Усход. А увогле - пераход ад прускай да амерыканскай (фермерскай) мадэлi землекарыстання. Указ ад 9 шстападу 1906 г дазваляу кожнаму гаспадару па яго жаданню выйсцi з абщыны i замацаваць сваю надзельную зямлю у асабiстую уласнасць На рэалiзацыю рэформы на Беларусi адбток паклау адкрыта вялiкадзяржауны. па сутнасцi, каланiяльны. накiрунак палiтыцы царызму. За кошт казенных зямель тут быу створаны спецыяльны фонд для русюх пасяленцау, ЯКiМ за танную плату прадавалi гэтыя землг За 10 год ажыццяулення рэформы у 5 заходнiХ губернях было створана 212.8 тыс. хутарау. Працэнт створаных на Беларусi хутароу быу вышэйшы чым у Расi. Каб прытупшь вастрыню аграрнага пытання, аса6лiва пасля продажы сялянамi большасцi сваiХ зямель памешчыкам i кулакам, урад прымау пэуныя захады да заахвочвання перасяленцау, выдзялялюя сродкi на праезд, наразалюя участкi. За 1904-19i4 гг. з 5 заходнiХ губерняу перасялiЛiСЯ 384 тыс. чалавек, каля i i% з IX вярнулюя назад. У большасцi памешчыцкiХ i кулацкiХ гаспадарак узрасло выкарыстанне наемнай працы. тэхшю Рэформа дапамагла росту сельска-гаспадарчай вытворчасцi. Беларусь стала к 1913 г. буйнейшым раенам вырошчвання бульбы. Узраслi пасевы лёну, збожжавых культур. У заходшх п/бернях Сталышн iмкнууся узнять палiтычную ролю заможнага сялянства у сютэме мясцовых органау Кiравання, дзеля чаго i былi зроблены земствы, якiЯ дапамагалi адкрываць майстэрнг сельска-гаспадарчыя гурткi Дзейнасць земствау была накiравана на задавальненне унтарэсау памешчыкау i кулацтва

2. Развшце культуры у рэспублшы у сярэдзiне 50-60-х гг.

Адраджэнне i развшце кульгурнага жыцця беларускага народу у першае пасляваеннае дзесящгоддзе працякала у выключiв цяжкiх умовах. I не голью таму, што за гады вайны амаль поунасцю была разбурана млэрыальна-гэхшчная база навукi i культуры рэспубщю-Да 1950 г. яна У асноуным была адноулена У поуным :iб'сме аднавiласй работа АН БССР. дзе працавалi звыш 100 дактарой навук i каля 580 кандыдатаУ. дзейнiччалi школы Аднак [алоунай перашкодаi з'явiлася усоахопная сгалшска-жданаУская сюгэма кантролю iдэйнай накiраванасцi у развшщ культуры Рэпрысiйны рэжым зноу набiрау абароты. Яго ахвярамi сталi МiНiСтр асветы БССР Саевiч. Пiсьменнiк Грахоускi. Эпоха сталiнізму i росквiТ культуры былi несумяшчальнымг i толькi пасля смерщ Сталiна у 1953 г культура пачыла развiвацца. Асноунымi тэмамi у

Лiтаратуры былi Мiнулая вайна, барацьба за Мiр. пстарычнае Мiнулае. iлюстрацыяй гэтага 3'яуляюцца творы Лынькова ..Векапомныя ДНi", Шамякiна "Глыбокая плынь", Мележа "МiНСКi напрамак". У драматургi галоунай тэмай былi Мiнулая вайна, руская класiка. Тэатр iмя Я. Купалы ставiу ..Позняе каханне" Астроускага, "Рамза i Джульета" Шэксшра. Вядучыя ролi выконваЛi артысты Глебау, Платонау, Станюта, i iнш. У 1953 г. Брэсцкi тэатр драмы паставiу спектакль "Брэсцкая крэпасць" Важная месца у тэатральным жыцщ рэспублшы займау ДзяржаУны акадэмiчны тэатр оперы i балету БССР. Тут была паказана опера Цiкоцкага "Алеся". У тэатры былi пастаУлены так сама оперы Лукаса ..Кастусь Калiноускi". Багатырова ..Надзея Дурава" Аднаулялася музычнае жыцце Аднавiу сваю работу Беларусю ансамбль песнi i танца, з 1955 г Дзяржауная харавая капала начале з Шырмай Пачаю функцыяшрзваць кансерваторыя, Белдзяржэстрада, ДзяржаУны народны аркестр БССР Жыновiчз i Дзяржзуны СiМфашчны аркестр БССР Найбольш вядомымi кампазiтарамi той час былi Аладау, Багатыроу. Вагнер.

Глебау. Пераважна тэму вайны Пiсалi свае карцiны мастаю. Наiбольш значныя з IX "На партызанскам аэрадроме" Гаурыленкi, "Канстанцiн Заслонау" Хрусталева, ,,МiНСК 3 лшеня 1944 г." Волкава. Шэраг буйных работ стварылi беларускiЯ скульптары Азгур, Бембель, Селiханау.

Такiм чынам, культура у гэтыя гады не стаяла на месцы. НiЯКi рэжым не У стане забяспечыць поуны кантроль над духоУным жыццем народа, у нетрах якога захоувалюя вялiКiЯ каштоунасцi гуманiму. здаровага сэнсу, якiЯ служылi крыншай захавання i развшцЯ сапраУднай народнай культуры

Бiлет №i4

1 .Беларусь у час першай сусвегнай вайны

Барацьба дэвюх iМ[iерыялiСiычных iруiiоiак дзяржау ТраiСiага саюзу начале з Гермашяi i Атланты начале з Англiяй за перадзел ужо падзеленых калошi i "сферау уплыву" прывяла да сусветнай вайны. 3 пачатку 19i5 г. асноуныя Сiлы Германi былi засяроджаны на сходнiм фронце. Фронт iмклiва наблiжауся да Беларусi. У жнiунi пачалося наступленне немцау у накiрунку Коуна-ВiЛьня-Мiнск. 3i жнiуня немцы захапiЛi Вiлейку. Пад пагрозай акружэння руская армiя у пачатку верасня пакшула Вiльню, Гродна, Лщу, Брэст. У сувязi з гэтым Стаука Вярхоунага галоунакамандуючага была пераведзена з Баранавiч у Маплеу Заходшя саюзшк у гэты цяжкi для Расi час не аказалi ей Нiякай дапамоп У кастрычнiку 19i5 г фронт стабiЛiзавауся на лiнп Дзвiнск-Паставы-Ьаранавiчы-Пiнск. Каля паловы тэрыторЫi Беларусi з гарадам Гродна, Ашмяны, Сумартонь. ЛiДа. Слошм. Баранавiчы, Пружаны. Брэст апынулася над нямецкай акупацыяй. Адступленне рускiх войскау У 1915 г. суправаджалася масавым, часта прымусовым бежанствам сотцен тысяч людзей. Да пачатку 1916 г у Мшскай губерш знаходзтюя больш за 157 тыс. бежанцау, а праз Маiлбускую губерню да таго часу прайшло каля i млн чалавек. Царскiя улады, ваенныя i цывтьныя, спрабавалi выкарыстоуваць бежанцау у якасцi таннай працоунай Сiлы Вящзарныя страты неслi беларускiЯ сяляне ад бязконцых рэквiзiцый на патрэбу арМii; коней, буйной рагатай жывёлы. збожжа. мукi. фуражу Рэквiзiцыi i прымусовыя працы на патрэбу фронту практыкавалi i нямецмя улады на захопленай тэрыторЫi Беларусь Вайна прывяла да заняпаду сельскую гаспадарку Беларусi. У весцы усе вастрэй адчувауся недахоп працоуных рук. Парушылiся сувязi прамысловасцi Беларусi з рынкамi збыту i крынiцамi сыравiны i палiва 3 гэтай прычыны ютотна скарацiлi вытворчасць мнопя заводы i фабрыю Беларусi. Дастаука на Беларусь прадуктау харчавання i iншых тавара першай неабходнасцi рэзка пагоршылася, раслi цэны. У пачатку вайны на Беларусi улiчаны толькi тры невялiКiЯ эканамiчныя стачкi (Вiцебск. Мiнск). У 1915 г. адбыпося 15 забастовак у 6 населеных пунктах. У 1916 г у стачачную барацьбу уключылюя працоуныя ii населеных пунктау. У красавiку 19i5 г. прайшла забастоука чыгуначнiкау. 3 кастрычнiка 1916 да лютага 1917 г на Беларусi адбылася толькi адна стачка. Вясной i улетку 1915 г. у шэрагу мястэчак Навагрудскага, Бабруйскага, Рэчыцкага, Мнскага, Слуцкага паветау прайшлi сялянскiя выступленш.

Найбольш пашыранымi формамi руху з'яулялiся патравы памешчыцкiХ зямель i парубкi лясоу. У 19i5-17 гг. царская армiя паступова рабтася небаяздольнай. Расло дзезерцiрства. Пачашчалюя выпадкi адмовы цэлых часцей i злучэнняу iсцi у наступленне УСЯГО на Беларусi у перыяд вайны выяулены 62 значныя хваляванш салдат. Найбольш буйным было паустанне у кастрычнiку 19i6 г у Гомелi

2.Эканамчная рэформа у БССР у 60-я гады

Удзельная вага прамысловасцi у валавым грамадсюм прадукце рэспублщы у 1960 г. дасягнула 52%. Гэта амаль у 4 разы больш, чым у даваенныя гады. Значныя вынiкi дасягнуты былi у павышэннi тэхнiчнага узроуню вытворчасцi - уводзiлiся у эксплуатацыю паточныя лiнН, спецыяльныя станкi i аутаматы, высакапрадукцыйныя тэхнiчная аснастка, унiверсальная наладка. Разам з тым, перавод прамысловасцi i iншых галiн народнай гаспадаркi на новы тэхнiчны узровень на базе навейшых дасягненняу навукi i тэхнiкi ажыццяуляуся павольна, пераважаючым ва усiх галiнах заставалася экстенсiунае развiццё. Гэта азначала, што у эканомiцы i грамадстве знаходзяцца сiлы тармажэння, звязаныя з захаваннем сталiнскай адмiнiстратыуна-каманднай сiстэмы. Спроба аслаблення яе заменай у 1957 г. галiновага кiраунiцтва эканомiкай тэрытарыяльна-галiновым (замест галiновых мiнiстэрствау уведзены былi саунаргасы) ютотных змен не прынесла. Хоць на гэтай аснове i адбылося некаторае аслабленне цэнтра i узмацненне ролi месцау, аднак камандныя метады кiраунiцтва цалкам захавалiся, застаючыся непераадольнай перашкодай на шляху радыкальных дэмакратычных пераутварэнняу у эканомiцы i грамадскiм жыццi. Паколькi магчымасцi экстэнсiунага росту прамысловасцi рэспублiцы на аснове iндустрыялiзацыi, якая пераважна паглыблялася на канец 60-х гг., не былi вычарпаны, тэмпы яе развiцця на наступным этапе заставалiся дастаткова высокiмi. У першай палове 60-х гг. на Беларусi увайшлi у строй 300 буйных прамысловых прадпрыемствау, у тым лiку Мiнскi маторны, Гомельскi суперфасфатны заводы Разам з тым, у прамысловасцi, як i у цэлым па эканомiцы. у гэтыя гады пачалi усе больш праяуляцца негатыуныя з'явы, замарудзiЛiСЯ тэмпы росту прадукцыйнасцi працы, знiлiлася дфектыунасць выкарыстання вытворчых фондау i капукладанняу, павольна укаранялiся у вытворчасцi ласягненнi навукi i тэхнiКi У сувязi з гэтым была зроблена адна з рашучых у пасляваенныя гады спроба радыкальных змен эканомщы на аснове рэформ 1965 г. Яна прадугледжвала уключыць у дзеянне гасразлiковыя i таварна-грашовыя механiзмы на аснове пашырэння гаспадарчай самастойнасцi прадпрыемствау не паслабляючы. аднак, камандна-адмiнiстрацыйных пачаткау у кiраунщтве эканомiкай. Гэтым апошнiм рэформа з самага пачатку была асуджана на няудачу. На першым часе рэформа прывяла да некаторага паляпшэння працы прамысловасцi,i наогул усей гаспадарчай дзейнасцi Уведзена у строй 50 буйных прадпрыемствау (Лукомльская ДРЭС. Гомельскi хiмзавод). На 60-я гады прыпадае хуткi рост канцэнтрацыi. развшце спецыялiзацыi i кааперавання вытворчасцi. Стваралюя вытворчыя аб'яднаннi.