Гісторыка-рэтраспектыуны аналіз народнага свята восяньскага каляндарнага цыкла "Дажынкі"

Размещено на http://www.allbest.ru/

Гісторыка-рэтраспектыуны аналіз народнага свята восяньскага каляндарнага цыкла “Дажынкі”

Дажынкі-- старажытнае народнае свята ўбеларусаў, звязанае з апошнімі момантамі жніва. Суправаджалася народнымі абрадамі,танцамі, песнямі, чым былі ўдзячныя «духам нівы» за хлеб і заадно прасілі даць урадлівасць і налета.

Заканчэнне жніва - дажынкі ў Беларусі, адзначалася вельмі ўрачыста.

Святкаванне праходзіла з мноствам лакальных варыянтаў. Структурнымі кампанентамі, вакол якіх групаваліся дажыначныя абрады, былі апошнія нязжатыя каласы (“барада”, “перапёлка”, “каза”, “кветка”, “каса”, “кукла”, “спарыня”), дажынкавы вянок, які ў асобных раёнах выкарыстоўваўся поруч з апошнім снапом ці замяняўся ім. Перш чым “завіць бараду”, невялікі кавалак поля з нязжатымі каласамі абавязкова выполваўся з мэтай ачысціць ніву ад пустазелля ў будучым. Выпалаўшы поле, рабілі ўласна “бараду” - каласы злучалі зверху, абвязвалі поясам, упрыгожвалі кветкамі, сцяблінамі травы, рабінай і інш. На зямлю паміж каласамі клалі хлеб і соль (яйкі, каменьчыкі). Пасля жанчыны спявалі жніўныя песні, вадзілі карагоды, качаліся па полі каля завітай “барады”, каб паспрыяць добраму ўраджаю ў будучым годзе. Дажынкавы сноп упрыгожвалі, урачыста неслі дахаты, дзе ён стаяў на ганаровым месцы побач з зажынкавым.

Быў шырока распаўсюджаны звычай па заканчэнні жніва плесці дажынкавы вянок з калосся, уплятаючы палявыя і папяровыя кветкі, ягады рабіны, каліны, каснікі. У асобных вёсках дажынкавыя вянкі плялі толькі вопытныя жнеі, бо гэта справа патрабавала вялікага майстэрства і вынаходлівасці. Значна часцей яго завівалі пры завяршэнні калектыўнай працы запрошаныя на талаку жнеі. Звіўшы вянок, дзяўчаты каранавалі Багіню - самую прыгожую дзяўчыну або маладую жанчыну ці самую старэйшую са жней, што пачынала жніво, у рукі ёй давалі дажыначны сноп, пакрыты доўгім пакрывалам. Потым утваралі вакол яе ланцужок, кола і скакалі. Ёй жа даручалі несці вянок гаспадару. Жняя з вянком ішла наперадзе працэсіі, якая рухалася з песнямі і танцамі з поля да вёскі. Асноўнымі рытуальнымі прадметамі, пры дапамозе якіх адбывалася пераўвасабленне ў час зажынак і дажынак, з'яўляліся вянок і сноп. Маскіраваныя, якія ўвасаблялі міфічных персанажаў - Багіню або Талаку, з'яўляліся цэнтральнымі персанажамі, вакол якіх у адпаведнасці са строгай іерархіяй арганізацыі ўдзельнікаў шэсця групаваліся астатнія дзеючыя асобы. Пры гэтым Багіня (Талака) паводзіла сябе актыўна, кіравала ходам абраду, выконвала шматлікія важнейшыя абрадава-магічныя дзеянні, атрымлівала падарункі, яе ўсяляк узвялічвалі і ўшаноўвалі. У Мінскай губерні апошні дажыначны сноп абвязвалі хусткай, надзявалі на яго жаночую сарочку і звалі бабай. Жнеі ставілі бабу ў канцы поля, садзіліся і ладзілі сумеснае частаванне. Потым з песнямі выпраўляліся да гаспадара - наперадзе неслі бабу. У Талачынскім раёне Віцебскай вобласці жнеі, вяртаючыся з поля ў дзень дажынак (прычым у адной з іх на галаве быў вялікі жытні вянок), залучалі ў кола (бралі ў палон) кожнага мужчыну, які трапляўся ім па дарозе. Мужчыне ўскладалі на галаву вянок і не адпускалі, пакуль ён не даваў ім выкуп (грошы або нейкую рэч) ці абяцанне адкупіцца пасля. “Прынесены ў хату вянок сімвалізаваў перш за ўсё заканчэнне жніва як урачыстасць сельскагаспадарчага года; па-другое, вяртанне ў хату магіі ўрадлівасці, магіі хлеба, як сімвала дастатку ў доме гаспадара; па-трэцяе, уручэнне гаспадарам святочна-ўрачыстага, сакральнага вянка са звышнатуральнымі якасцямі - своеасаблівай крэдытнай карткі на будучае - азначала рытуальную непазбежнасць для гаспадароў дзякаваць жней за жніво і за вянок і добра пачаставаць рытуальніц”. Дажынкавы вянок уручалі гаспадару з пажаданнем здароўя і будучага добрага ўраджаю: “Паздароў, Божа, гаспадару! Прынеслі табе вянок з шырокага поля, з ядронага жыта. Гаспадар свайго гаспадарства не страціць, нам за вяночак заплаціць, хоць чырвоныя боты для нашай ахоты. Гаспадару вянок, а нам гарэлкі збанок”. Прымаючы жытні вянок, гаспадар дзякаваў жнеям, даваў ім грошы, ладзіў застолле, а ў некаторых вёсках Гродзеншчыны абліваў старшую жняю вадой, каб паспрыяць багатаму ўраджаю на наступны год, або накідваў на галаву Багіні пакрывала з дажыначнага снапа і адорваў яе пшанічным хлебам”.

Свята дажынак бытавала ў вясковым соцыуме і ў савецкі перыяд, аднак функцыя старадаўняга звычаю змянілася, адбыліся пераасэнсоўка і трансфармацыя рытуалу і яго структурных элементаў. “Як і раней, атрыбутамі дажынак з'яўляліся сноп ці вянок з каласоў і сцяблін збожжа, аздобленыя палявымі кветкамі. Па-ранейшаму сноп уручалі ўрачыста, пад гукі музыкі і песень, але не селяніну-гаспадару, а кіраўніку калгаса ці саўгаса. Сёння ў калгасах і саўгасах таксама адзначаюць дажынкі, часам як свята ўраджаю, да якога звычайна прыўрочваюць уручэнне падарункаў, прэмій, канцэрты”.

Задума свята і яе састауныя часткі:

-здарэнне якое асвячае абрад;

-тэма;

-ідэя, звышзадача.

свята дажынак вянок сноп

Размещено на Allbest.ru