Люди на болоте I. Мележа

У рамане «Людзі на балоце» I. Мележ стварыў цэлы шэраг вобразаў, якія надоўга застаюцца ў памяці. Яны ўражваюць чытача сваёй праўдзівасцю і непаўторнасцю. Адны з іх з'яўляюцца для нас прыкладам сапраўднага кахання, другія -- вучаць беражлівым адносінам да зямлі і да таго, што створана рукамі чалавека.

Вельмі цікава І. Мележ апавядае нам пра узаемаадносіны Куранёўскай прыгажуні - Ганны Чарнушкі і працавітага хлопца - Васіля Дзятліка. Яны кахаюць адзін аднаго, але абставіны складваюцца так, што Васіль і Ганна ніколі не будуць разам. Яшчэ з дзяцінства Васіль і Ганна вабяць час разам: разам пасвяць жывёлу, разам бегаюць на выган, разам гуляюць. Тады яны яшчэ не ведалі, што іх дзіцячае сяброўства перарасце ў моцнае пачуццё - каханне.

Васіль і Ганна станоўчыя героі рамана, але яны зусім розныя. І, здаецца, як яны могуць кахаць адзін аднаго?

З Васілём мы знаёмімся, калі ён яшчэ амаль падлетак. Гэта відаць па яго паводзінах. Асабліва па тым, як злуецца ён на сваю маці за тое, што яна ўсё яшчэ лічыць яго дзіцём. А яму ж так хочацца выглядаць дарослым і быць у хаце за гаспадара! Праўда, ён і ёсць гаспадар, бо з мужчын у хаце толькі стары і ўжо знямоглы дзед ды малы брат. Адзін ужо выбіўся з сіл, а другі яшчэ іх не набраўся. Васіль валодае незвычайнай працавітасцю, зусім не ведае стомы. Хлопец правіць гаспадарку, ды не абыяк, а, калі так можна сказаць, са смакам: жывёла ў час накормлена і дагледжана, у гумне -- парадак. На сенакосе Васіль таксама стараецца з усіх сіл, каб не горш за астатніх, загартаваных ў працы мужчын. На нашых вачах Васіль сталее, становіцца дужым і моцным юнаком, але мары застаюцца ўсё тыя ж: набыць кавалак добрай зямлі, справіць новага каня, паставіць новую хату. Самая галоў-ная з іх -- зямля. Тады -- Васіль упэўнены -- спраўдзіцца і ўсё астатняе, бо ён ужо даўно засвоіў, што шчырая, да салёнага поту, праца на добрай зямлі -- вось залог дабрабыту. А юнак хоча жыць багата, так, як Корч, а можа і яшчэ багацей.

Ганна таксама з маленства была ўцягнута ў нялёгкую сялянскую працу. І вось маленькая дзяўчынка пераўтварылася ў ганарлівую і непадступную дзяўчыну. Ганна была вельмі прыгожая, усе хлопцы на сяле да яе гарнуліся, але і баяліся, бо гаваркая Ганна сваім вострым язычком магла і пакрыўдзіць.

Толькі адзін Васіль цікавіць Ганну, яна ўжо з раніцы чакала вечара, каб зноў убачыць свайго любага Васіля, бо сустрэчы іх былі толькі ў вечары, калі ўся справа была ўжо пароблена. Толькі ў вечары Ганна была самай шчаслівай, бо побач быў каханы.

Але не ўсё так добра складвалася. На Ганну звярнуў увагу Яўхім Глушак. А гэта сын багацея. Ён вельмі напорысты ў дасягнені сваёй мэты, а мэта яго - мець ў ролі жонкі Ганну Чарнушку. Яўхім думае, што за грошы можна купіць усё, нават каханне. Яму ўсё роўна, што робіцца на душы ў Ганны, толькі б яму было добра. Мачаха Ганны з вялікай радасцю аддае Ганну ў дом Глушакоў, бо ведае, што парадніцца з багацеямі - гэта жыць лепей, што не трэба будзе адрабляць павіннасць Глушакам. Ганна вымушана выйсці за Яўхіма, якога не кахае, нават ненавідзіць. Дзяўчына вельмі перажывае, доўга думае аб сваім будучым жыцці і пераконвае сябе, што не ўсё так дрэнна, што можна пражыць і без кахання. Але праз некаторы час разумее, што памылялася, бо што гэта за жыццё, калі муж “любіць, як грушу - вытрасе скора душу”.

У канцы твора мы бачым Васіля няшчасным і віной таму, на маю думку, -- разрыў з каханай дзяўчынай Ганнай. Няма шчасця ні ў Ганны, ні ў Васіля. Хто вінаваты ў тым, што дарогі іх разышліся, сказаць цяжка. Так склаліся абставіны. Бо каханне не пакідала ні аднаго, ні другога ні на хвіліну. Здавалася, яны створаны толькі адзін для аднаго. Аж, не...

Пазней Васіль яшчэ будзе сустракацца з Ганнай. Тут, здавалася б, час і вырашыць усе праблемы, але Васіль па-ранейшаму моцна прывязаны да сваёй зямлі, да сваёй гаспадаркі, да сваёй уласнасці. Але Васіля няма за што папракнуць. Канечне, ён -- занадта пануры, зацяты, нецікавы... Дзяўчаты звычайна на такіх не звяртаюць увагу. Але ў гэтым, лічу, не яго віна, гэта -- дадзены Богам характар. І, менавіта таму, калі б Васіль быў напорысты і імкнўся да сваёй мары, а не плыў па цячэнню жыцця, каб мог усё разам у адзін міг кінуць і пачаць новае жыццё, то можа б у канцы рамана І. Мележа ён быў бы разам са сваёй любай Ганнай і меў шчаслівую сям'ю.