Раскопкі курганнага могільніка Кастык у вярхоуях віліі У 1973 годзе

Астатнія шдывщуальныя знаходкі з насыпау курганоу належаць да больш позняга часу (табл. 4). Найбольшую каштоунасць для вызначэння храналогіі паселішча, якое папярэднічала функцыянаванню некропаля, маюць знаходкі гліняных праселак. Два з іх -- фрагмент з насыпа кургана 3 (мал. 20: 1) і цэлае праселка са слядамі другаснага абпалу з кургана 17 (мал. 20: 3) належаць да тыпу бшанганых. Распаусюджанне такіх праселак у побыце насельніцтва культур лясной зоны пачынаецца з позназарубінецкага перыяда (Лопатин, Фурасьев 2007, с. 55), хаця час іх найбольш шырокага распаусюджання прыпадае на трэцюю чвэрць I тыс. н. э. (Михайлова 2014, с. 159; Митрофанов 1978, с. 114; Шадыра 2006, с. 80). Варта адзначыць, што у пауночнай Бел русі, у прыватнасці, у арэале культуры смаленска-полацкіх доугіх курганоу, выкарыстанне біканічных гл1няных праселак працягвалася да самага канца I тыс. н. э. (Енуков 1990, с. 72) і нават да пачатку XI ст. (Плавінскі 2017б, 36) У рэыёне Верхняга Павілля іх знаходкі біканічных праселак могуць атаясамлівацца са старажытнасцямі банцараускай археалагічнай культуры, чыё датаванне вызначаецца у межах V--VIII стст. (Митрофанов 1978, с. 114, 152--153; Шадыра 1999, с. 374--375). Трэцяе праселка, знойдзенае у насыпе кургана 5 мае дыскападобную форму (мал. 20: 2) і можа быць датаванае у шыроюх межах другой паловы I тыс. н. э. (Шадыра 1999, с. 374--375).

Вузкае датаванне астатніх знаходак, якія былі выяуленыя падчас даследавання кургана 17 (шыла, ігла, лязо нажа і два фрагменты тачыльных брускоу (мал. 20: 4--8)) не уяуляецца магчымым. Разам з тым, цалкам відавочна, што яны належаць да часу не раней за мяжу I тыс. да н. э. -- I тыс. н. э. -- эпоху калі у побыце насельніцтва культуры штрыхаванай керамікі Беларускага Панямоння шырока распаусюджваюцца разнастайныя металшныя вырабы (Егорейченко 2006, с. 79; Митрофанов 1978, с. 42; Мядзведзеу 1996, с. 51). Такому меркаванню не супярэчыць і наяунасць у насыпе кургана 17 фрагментау ляпнога посуду.

Выяуленне такой значнай колькасці розначасовых артэфактау у насыпах курганоу не пакідае сумненняу у тым, што яны бшлі насыпаныя з культурнага слою паселішча, які утрьмлівау розначасовыя матэрыялы. Наяунасць раучукоу вакол чатырох з сямі даследаваных курганоу сведчыць аб тым, што яны цалкам ці часткова насыпался з грунту, узятага на месцы. Гэта, у сваю чаргу, дазваляе меркаваць, што на беразе Віліі, дзе у сярэдзь не XI--XII стст. функцыянавау курганны могільнік, да таго існавала адкрытае паселішча Кастыю II.

Аб тым, што курганы могільніка Кастыю насыпаныя з культурнага слою сведчыць і іх стратшграфія. Усе даследаваныя насыпы складаліся з праслоек пяску розных адценняу -- чыстага жоутага пяску і гумусаванага пяску шэрага ці цёмна-шэрага колерау (мал. 5; 9: 1; 12: 1; 13: 1; 15: 1; 18: 1; 19: 1). У сувязі з гэтым вшклікае пэунае здзіуленне, што фрагменты ляпной і кругавой керамікі былі выяулены толькі у моцна пашкоджаным насыпе кургана 17. Менавіта у працэсе раскопак гэтага насыпу Я. Г. Звяруга выказау меркаванне аб тым, што частка фрагментау керамікі магла патрапіць сюды з культурнага слоя селішча, якое знаходзілася паблізу ад яго (Зверуго 1974, с. 8--9; Звяруга 2001, с. 175). Але поунай упэуненасці у гэтым у даследчыка усё ж, здаецца, не было.

Табліца 4. Курганны могільнік Кастыга, 1973 г. Артэфакты, не звязаныя з пахавальнымі комплексамі

Здзіуляе таксама і тое, што Я. Г. Звяруга не звяртае увагу на поунае падабенства стратыграфіі усіх сямі курганоу і на наяунасць у насыпах 1, 3 і 5 асобных артэфактау, якія маглі патрапіць сюды толькі разам з культурным слоем.

На наш погляд, аналіз матэрыялау, выяуленых падчас раскопак 1973 г. і не звязаныя з пахавальншмі комплексамі, надзейна сведчыць, што курганны могільнік Кастыкі узнік на месцы адкрытага паселішча, якое, мяркуючы па выяуленых падчас раскопак 1973 г. матэрыялах, магло існаваць ужо у неаліце, у эпоху бронзы ці у раннім жалезным веку, але актыуна функцыянавала у трэцяй чвэрщ I тыс. н. э. Гэтаксама відавочна, што усе даследаваныя курганы бшлі узведзены з узятага на месцы культурнага слою.

6. Верыф1кацыя вьінікау аналізу матэрыялау даследаванняу 1973 г.: раскопкі 2016 І 2018 гг.

З мэтай верыфікацыі высновау, зробленых у працэсе пауторнай апрацоукі апрацоукі матэрыялау раскопак курганнага могільніка Кастыю, даследаванні помніка былі адноуленыя у 2016 г. (мал. 4) (Plawinski 2017; Плавінскі 2017а) і працягнутыя у 2018 г.

У вышку раскопак кургана 4 было выяулена, што ён змяшчау пахаванне па абрадзе інгумацыі на аснаванні. Нажаль, ступень пашкоджнасці насыпу і парэшткау трупапакладння не дазваляюць выказваць пэуныя меркаванні аб арыенціроцы цела і асаблівасцях пахавальнага абраду. Разам з тым, захаваныя прадметы інвентару (мал. 21) даюць магчымасць датаваць курган другой паловай XI -- пачаткам XII ст., што цалкам укладаецца у храналагічныя межы функцыянавання некропаля, вызначаныя на падставе аналізу матэрыялау раскопак 1973 г.

Мал. 21. Курганны могільнік Кастыю., курган 4 (раскопкі 2016 г.), пахавальны інвентар: 1 -- кругавы гаршчок; 2 -- скроневае колца; 3 -- пярсцёнак (мал. М. А. Плавінскага

археалагшных курганнага могільніка кастьікі

У працэсе даследаванняу 2016 і 2018 гг., было вызначана, што пахавальныя насыпы старажытнарускага часу узводзіліся на месцы адкрытага паселішча, якое атрымала назву Кастыю II. Вывучэнне культурнага слою паселішча выявша, што яно існавала напрацягу доугага часу. У культурным слаі пад курганамі і у міжкурганнай прасторы, а таксама у пераадкладзеным культурным слаі, з якога складаюцца насыпы, знойдзены матэрыялы позняга неаліту і пачатку эпохі бронзы, посуд позняга этапу культуры штрыхаванай керамікі і, другой чвэрщ I тыс. н. э., а таксама рэчавы і керамічны наборы, характэрныя для банцараускай культуры трэцяй чвэрщ I тыс. н. э. Раскопкі, ажыццёуленыя у 2018 г. пацвердзілі гэтыя высновы.

Такім чынам, комплексны аналіз матэрыялау раскопак 1973 г. і аднауленне даследаванняу на новым метадычным узроуні у 2016 і 2018 гг. дазволілі вызначыць, што археалагічны комплекс кастьікі складаецца са шматслойнага адкрытага паселішча Кастчікі II і курганнага могільніка сярэдзіны XI--XII ст. Кастьікі.

Прыведзеныя винші даследаванняу комплекса археалагганых помнікау Кастьікі яскрава сведчаць не толькі аб неабходнасці падрабязнага вывучэння і дэталёвай публікаці назапашаных археалагічных калекцый, але і аб перспектыунасщ верыфікацыі высновау папярэдніх пакаленняу навукоуцау шляхам правядзення новых палявых даследаванняу добра вядомых у навуковай літаратуры помнікау на сучасным метадычным узроуні.

Літаратура

3) Егорейченко, А. А. 2006. Культуры штрихованной керамики. Минск: БГУ.

4) Енуков, В. В. 1990. Ранние этапы формирования смоленско-полоцких кривичей (по археологическим данным). Москва: КГПУ.

5) Захаров, С. Д., Кузина, И. Н. 2008. Изделия из стекла и каменные бусы. В: Захаров, С. Д. (ред.). Археология севернорусской деревни X--XIII веков. Средневековые поселения и могильники на Кубенском озере. Москва: Наука, 2: Материальная культура и хронология, с. 142-215.

6) Зверуго, Я. Г. 1974. Отчет о полевых исследованиях верхненеманского отряда Белорусской археологической экспедиции в 1973 г. ФАНД ЦНА НАН Беларусі, справа 449.

7) Зверуго, Я. Г. 1989. Верхнее Понеманье в IX-- XIII вв. Минск: Наука и техника, 1989.

8) Звяруга, Я. Г. 2001. Даследаванні курганных могільнікау у вярхоуях Віліі. Матэрыялы па археалогіі Беларусі, 3, с. 173-186.

9) Звяруга, Я. Г., 2005. Беларускае Павіллеу жалезным веку і раннім сярэдневякоу Мінск: Ыстытут гісторші НАН Беларусі. Матэрыялы па археалогіі Беларусі, 10.

10) Казей, В. У., Штыхау, Г. В., 2009. Кбішча. В: Бяло- ва, Т. У. (ред.). Археалогія Беларусі: энцыклапедыя. Мінск: Беларуская энцыклапедыя, 1, с. 381-382.

11) Каменецкая, Е. В. 1976. Керамика Смоленска XII--XIII веков. Проблемы истории СССР, V, с. 4055.

12) Кирпичников, А. Н. 1966. Древнерусское оружие. Москва; Ленинград: Наука, 2: Копья, сулицы, боевые топоры, булавы, кистени IX--XIII вв. Свод археологических источников, Е 1--36.

13) Колчин, Б. А. 1959. Железообрабатывающее производство Новгорода Великого. Материалы и исследования по археологии СССР, 65, с. 7-120.

14) Колчин, Б. А. 1982. Хронология новгородских древностей. В: Колчин, Б. А., Янин, В. Л. (ред.). Новгородский сборник: 50 лет раскопок в Новгороде. Москва: Наука, с. 156-177.

15) Левашева, В. П. 1967. Височные кольца. Труды ГИМ, 43: Очерки по истории русской деревни X-- XIII вв., с. 7-54.

16) Лесман, Ю. М. 1990. Xронология ювелирных изделий Новгорода (X--XIV вв.). Материалы по археологии Новгорода. 1988, с. 29-98.

17) Лесман, Ю. М. 2014. Скандинавский компонент древнерусской культуры. Stratum plus, 5, с. 43-93.

18) Лопатин, Н. В., Фурасьев, А. Г. 2007. Северные рубежи раннеславянского мира в III--Vвв. Москва: ИА РАН. Раннеславянский мир, 8.

19) Малевская-Малевич, М. В. 2005. Керамика западнорусских городов X--XIII вв. Санкт-Петербург: Нестор-История.

20) Минасян, Р. С. 1980. Четыре группы ножей Восточной Европы эпохи раннего средневековья (к вопросу о появлении славянских форм в лесной зоне). Археологический сборник Государственного Эрмитажа, 21, с. 68-74.

21) Митрофанов, А. Г. 1978. Железный век средней Белоруссии (VII--VI вв. до н. э. -- VIII в. н. э.). Минск: Наука и техника.

22) Михайлова, Е. Р. 2014. Вещевой комплекс культуры псковских длинных курганов: типология и хронология. Saarbrйcken: LAP.

23) Мядзведзеу, А. М. 1996. Аб храналогіі помнікау культуры штрыхаванй керамікі у I--V стст. н. э. (па матэрыялах Панямоння). З гльїбі вякоу: Наш край: Гістарьічна-культуралагічньї зборнік, 1, с. 50-57.

24) Плавінскі, А. М., Плавінскі, М. А. 2002a. Кур- ганны могільнік Наваселкі Мядзельскага раёна (1: Даследаванні 1961, 1962 гг.). Матэрыялы па археалогіі Беларусі, 5, с. 179-191.

25) Плавінскі, А. М., Плавінскі, М. А. 2002b. Кераміка курганнага могільніка Наваселкі. Гісторьм і археалогія Полацка і Полацкай зямлі. Матэрыялы IV Міжнароднай навуковай канферэнцы, с. 194206.

26) Плавінскі, М. А. 2007. Сякеры другой паловы XI--XIII стст. з раскопак Мінскага замчышча. Acta Archaeologica Albaruthenica, II, с. 68-85.

27) Плавінскі, М. А. 2017a. Асноуныя втнім даследаванняу археалагічнай экспедыцыі Міжнароднага дзяржаунага экалагшнага шстытута імя А. Д. Саха- рава Беларускага дзяржаунага універсітзта. Саха- ровские чтения 2017 года: экологические проблемы XXI века: материалы 17-й международной научной конференции, 18--19 мая 2017 г., с. 28-29.

28) Плавінскі, М. А. 2017b. Курганны могільнік Па- гошча у кантэксце стхронных старажытнасцяу Браслаускага Паазер'я. Мінск: А. М. Янушкевіч.

29) Плавінскі, М. А., Дучыц, Л. У., Плавінскі, А. М., Шадыра, В. I. 2014. Курганныя могільнікі заха- ду Браслаускага Паазер'я (матэрыялы раскопак 1978--2010 гадоу). Мінск: Галшфы.

30) Плавінскі, М. А., Сцяпанава, М. I. 2017. Новы тып жаночага пахавальнага галаунога убору насельніц- тва Верхняга Павілля эпох1 Сярэднявечча. Беларус- кі гістарьічньї часопіс, 1, с. 17-21.

31) Плавинский, Н. А., Степанова, М. И. 2017. Материалы к реконстркуции женского погребального головного убора населения Верхнего Повилья XI в. В: Мусин, А. Е., Щеглова, О. А. (ред.). В камне и в бронзе. Сборник статей в честь Анны Песковой. Санкт-Петербург: ИИМК РАН, с. 433-444.

32) Радиньш, А. 2001. Погребальный обряд и инвентарь латгальских захоронений 10--13 веков. Archaeologia Lituana, 2, с. 65-118.

33) Седов, В. В. 1970. Славяне Верхнего Поднепровья и Подвинья. Москва: Наука. Материалы и исследования по археологии СССР, 163.

34) Седова, М. В. 1981. Ювелирные изделия древнего Новгорода (X--XV вв.). Москва: Наука.

35) Степанова, Ю. В. 2010. Височные кольца из древнерусских сельских памятников Верхневолжья. Stratum plus, 5, с. 275-283.

36) Столярова, к. к. 2015. золотостеклянные и серебростеклянные бусы древней руси: технология и хронология. Тверь, Тверская земля и сопредельные территории в эпоху Средневековья, 8, c. 7-14.

37) Фехнер, м. в. 1959. к вопросу об экономических связях древнерусской деревни. Труды ГИМ, 33: очерки по истории русской деревни х--хіІІ вв., c. 149-124.

38) Шадыра, В. І. 1999. Банцарауская культура. В: Шадыра, В. І., Вяргей, В. С. (ред.). Археалогія Бела- русі у 4 т. Мінск: Беларуская навука, 2: Жалезны век і ранняе сярэднявечча, с. 359-376.

39) Шадыра, В. І. 2006. Беларускае Падзвінне (і ты- сячагоддзе н. э.). Мінск: Інстьітут гісторьіі НАН Бе- ларусі.

40) Шмидт, Е. А. 2012. Кривичи Смоленского Под- непровья и Подвинья (в свете археологичечких данных). Смоленск: Свиток.

41) Штыхау, Г. В. 1992. КрывЬчы: Па матэрыялах раскопак курганоу у Пауночнай Беларусі. Мінск: Навука і тэхнша.

42) Штыхау, Г. В. 1997. Курганы Мінскага узвышша. В: Заслаускія чытант, 1995 г.: Матэрыялы міжна- роднай канферэнцык Заслауе: б. в., с. 67-73.

43) Штыхов, Г. В. 1975. Древний Полоцк (IX--XIII вв.). Минск: Наука и техника.

44) Штыхов, Г. В. 1992. Круговая керамика Полоцкой земли X--ХІ вв. в сравнительном изучении. В: Плетнёва, С. А. (ред.). Древнерусская керамика. Москва: ИА РАН, с. 61-72.

45) Щапова, Ю. Л. 1956. Стеклянные бусы Древнего Новгорода. Материалы и исследования по археологии СССР, 55, с. 164-179.

46) Atgazis, М. 1964. Latgalu 9.--12. cirvji. Arheologija un etnografija, VI, p. 105-125.

47) Iwanowska, G. 2006. Cmentarzysko kurhanowe w Zwirblachpod Wilnem. Wprowadzenie wproblematykq. Katalog. Warszawa: Panstwowe Museum Archeologic- zne w Warszawie.

48) Iwanowska, G., Kazakevicius, V. 2001. Kurhan 47 z mieczem z cmentarzyska w Zwirblach (Zvirblai). Lietu- vos archeologija, 21, s. 241-266.

49) Cehak-Holubowiczowa, Н. 1937. Meterial i zagad- nienia cmentarzyska kurhanowego kolo wsi Nawry w powiece Postawskim. Rocznik arheologiczny, 1, s. 549.

50) Michelbertas, M. 2004. Pajuscio pilkapinas. Vilnius. Archaeologia Lituana. A serija, Lietuvos laidojimo paminklai: monografijos, 1.

51) Plawinski, М. 2017. Badania cmentarzysk kur- hanowych w Nawrach i Kostykach nad gorn Wili w 2016 roku. Badania archeologiczne w Polsce srodkowowschodniej, zachodniej Bialorusi i Ukrainie w roku 2016: streszczenia referatow XXXIII konferencji, s. 40-41.

52) Tyszkiewicz, K. 1871. Wilija i jej brzegi: pod wzglqdem hydrograficznym, historycznym, archeologicznym i etnograficznym. Drezno: Deukiem i nakladem J. I. Krazsewskiego.

53) Yegoreychenko, A. A. 2006. Kul'tury shtrikhovannoy keramiki. Minsk: BGU.

54) Yenukov, V. V. 1990. Ranniye etapy formirovaniya smolensko-polotskikh krivichey (po arkheologicheskim dannym). Moskva: KGPU.

55) Zakharov, S. D., Kuzina, I.N. 2008. Izdeliya iz stekla i kamennyye busy. In: Zakharov, S. D. (ed.). Arkheologiya severnorusskoy derevni X--XIII vekov. Srednevekovyye poseleniya i mogil'niki na Kubenskom ozere. Moskva: Nauka, 2: Material'naya kul'tura i khronologiya, s. 142-215.

56) Zverugo, J. G. 1974. Otchet o polevykh issledovaniyakh verkhnenemanskogo otryada Belorusskoy arkheologicheskoy ekspeditsii v 1973 g. FAND CNA NAN Bielarusi, sprava 449.

57) Zverugo, J. G. 1989. Verkhneye Poneman'ye v IX--XIII vv. Minsk: Nauka i tekhnika, 1989.

58) Zviaruha, J. H. 2001. Dasliedavanni kurhannych mohilnikah u viarchoujach Vilii. Materyjaly pa archiealohii Bielarusi, 3, s. 173-186.

59) Zviaruha, J. H., 2005. Bielaruskaje Pavillie й zalieznym vieku i rannim siarednieviakoWi. Minsk: Instytut historyi NAN Bielarusi. Materyjaly pa archiealohii Bielarusi, 10.

60) Kaziej, V. U., Stychah, H. V., 2009. Izbisca. In: Bialova, T. U. (ed.). Archiealohija Bielarusi: encyklapiedyja. Minsk: Bielaruskaja encyklapiedyja, 1, s. 381-382.

61) Kamenetskaya, Ye. V. 1976. Keramika Smolenska ХІІ-- ХІІІ vekov. Problemy istorii SSSR, V, s. 40-55.

62) Kirpichnikov, A.N. 1966. Drevnerusskoye oruzhiye. Moskva; Leningrad: Nauka, 2: Kop'ya, sulitsy, boyevyye topory, bulavy, kisteni IX--XIII vv. Svod arkheologicheskikh istochnikov, Е 1--36.

63) Kolchin, B. A. 1959. Zhelezoobrabatyvayushcheye proizvodstvo Novgoroda Velikogo. Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR, 65, s. 7-120.

64) Kolchin, B. A. 1982. Khronologiya novgorodskikh drevnostey. In: Kolchin, B. A., Yanin, V. L. (ed.). Novgorodskiy sbornik: 50 let raskopok v Novgorode. Moskva: Nauka, s. 156-177.

65) Levasheva, V. P. 1967. Visochnyye kol'tsa. Trudy GIM, 43: Ocherki po istorii russkoy derevni X--ХІІІ vv., s. 7-54.

66) Lesman, Y. M. 1990. Khronologiya yuvelirnykh izdeliy Novgoroda (X--XIV vv.). Materialypo arkheologii Novgoroda. 1988, s. 29-98

67) Lesman, Y. M. 2014. Skandinavskiy komponent drevnerusskoy kul'tury. Stratum plus, 5, s. 43-93.

68) Lopatin, N. V., Furas'yev, A. G. 2007. Severnyye rubezhi ranneslavyanskogo mira v III--V vv. Moskva: IA RAN. Ranneslavyanskiy mir, 8.

69) Malevskaya-Malevich, M. V. 2005. Keramika zapadnorusskikh gorodov X--ХІІІ vv. Sankt-Peterburg: Nestor-Istoriya.

70) Minasyan, R. S. 1980. Chetyre gruppy nozhey Vostochnoy Yevropy epokhi rannego srednevekov'ya (k voprosu o poyavlenii slavyanskikh form v lesnoy zone). Arkheologicheskiy sbornik Gosudarstvennogo Ermitazha, 21, s. 68-74.

71) Mitrofanov, A. G. 1978. Zheleznyy vek sredney Belorussii (VII--VI vv. do n. e. -- VIII v. n. e.). Minsk: Nauka i tekhnika.

72) Mikhaylova, Е. R. 2014. Veshchevoy kompleks kul'turypsk-ovskikh dlinnykh kurganov: tipologiya i khronologiya. Saarbrucken: LAP.

73) Miadzviedzieh, A. M. 1996. Ab chranalohii pomnikah kultury strychavanj kieramiki й I--V stst. n. e. (pa materyjalach Paniamonnia). Z hlybi viakoW: Nas kraj: Histarycna-kulturalahicny zbornik, 1, s. 50-57.

74) Plavinski, A. M., Plavinski, M. A. 2002a. Kurhanny mohilnik Navasiolki Miadzielskaha rajona (1. Dasliedavanni 1961, 1962 hh.). Materyjaly pa archiealohii Bielarusi, 5, s. 179-191.

75) Plavinski, A. M., Plavinski, M. A. 2002b. Kieramika kurhannaha mohilnika Navasiolki. Historyja i archiealohija Polacka i Polackaj ziamli. Materyjaly IVMiznarodnaj navukovaj kanfierency, s. 194-206.

76) Plavinski, M. A. 2007. Siakiery druhoj palovy ХІ--ХІІІ stst. z raskopak Minskaha zamcysca. Acta Archaeologica Albaruthenica, II, s. 68-85.

77) Plavinski, M. A. 2017a. Asnoйnyja vyniki dasliedavanniaй archiealahicnaj ekspiedycyi Miznarodnaha dziarzaйnaha ekalahicnaha instytuta imia A.D. Sacharava Bielaruskaha dziarzaйnaha йniviersiteta. Sakharovskiye chteniya 2017 goda: ekologicheskiye problemy XXI veka: materialy 17-y mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii, 18--19 maya 2017 g., s. 28-29.

78) Plavinski, M. A. 2017b. Kurhanny mohilnik Pahosca й kantekscie sinchronnych starazytnasciaW BraslaWskaha Paazierja. Minsk: A. M. Januskievic.

79) Plavinski, M. A., Ducyc, L. U., Plavinski, A. M., Sadyra, V. I. 2014. Kurhannyja mohilniki zachadu BraslaWskaha

80) Paazierja (materyjaly raskopak 1978--2010 hadod). Minsk: Halijafy.

81) Plavinski, M. A., Stsiapanava, M. I. 2017. Novy typ zanocaha pachavalnaha halaйnoha йboru nasielnictva Vierchniaha Pavillia epochi Siaredniaviecca. Bielaruski histarycny casopis, 1, s. 17-21.

82) Plavinski, N. A., Stepanova, M. I. 2017. Materialy k rekonstrkutsii zhenskogo pogrebal'nogo golovnogo ubora naseleniya Verkhnego Povil'ya XI v. In: Misun, A., Shcheglova, O. (eds.). V kamne i v bronze. Sbornik statey v chest' Anny Peskovoy. Sankt-Peterburg: IIMK RAN, s. 433-444.

83) Radin'sh, A. 2001. Pogrebal'nyy obryad i inventar' latgal'skikh zakhoroneniy 10--13 vekov. Archaeologia Lituana, 2, s. 65-118.

84) Sedov, V. V. 1970. Slavyane Verkhnego Podneprov'ya i Podvin'ya. Moskva: Nauka. Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR, 163.

85) Sedova, M. V. 1981. Yuvelirnyye izdeliya drevnego Novgoroda (X--XV vv.). Moskva: Nauka.

86) Stepanova, Y. V. 2010. Visochnyye kol'tsa iz drevnerusskikh sel'skikh pamyatnikov Verkhnevolzh'ya. Stratum plus, 5, s. 275-283.

87) Stolyarova, K. K. 2015. Zolotosteklyannyye i serebro-steklyannyye busy Drevney Rusi: tekhnologiya i khronologiya. Tver', Tverskaya zemlya i sopredel'nyye territorii v epokhu Srednevekov'ya, 8, s. 7-14.

88) Fekhner, M. V. 1959. K voprosu ob ekonomicheskikh svyazyakh drevnerusskoy derevni. Trudy Gosudarstvennogo Istoricheskogo muzeya, 33: Ocherki po istorii russkoy derevni X--XIII vv., s. 149-124.

89) Sadyra, V. I. 1999. Bancaraйskaja kultura. In: Sadyra, V. I., Viarhiej, V. S. (eds.). Archiealohija Bielarusi: u 41. Minsk: Bielaruskaja navuka, 2: Zaliezny viek i ranniaje siaredniaviecca, s. 359-376.

90) Sadyra V. I.2006.BielaruskajePadzvinnie(I tysiacahoddzie n. e.). Minsk: Instytut historyi NAN Bielarusi.

91) Shmidt, E. A. 2012. Krivichi Smolenskogo Podneprov'ya i Podvin'ya (v svete arkheologichechkikh dannykh). Smolensk: Svitok.

92) Stycha^ H. V. 1992. Kryvicy: Pa materyjalach raskopak kurhanou u Paunocnaj Bielarusi. Minsk: Navuka i technika.

93) Stycha^ H. V. 1997. Kurhany Minskaha йzvyssa. Zasladskija cytanni, 1995 h.: Materyjaly miznarodnaj kanfierencyi. Zaslauje: b. v., s. 67-73.

94) Shtykhov, G. V. 1975. Drevniy Polotsk (IX----XIII vv.). Minsk: Nauka i tekhnika.

95) Shtykhov, G. V. 1992. Krugovaya keramika Polotskoy zemli X--XI vv. v sravnitel'nom izuchenii. In: Pletnova, S. A. (ed.). Drevnerusskaya keramika. Moskva: IA RAN, s. 61-72.

96) Shchapova, Yu. L. 1956. Steklyannyye busy Drevnego Novgoroda. Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR, 55, s. 164-179.

97) Atgazis, M. 1964. Latgalu 9.--12. cirvji. Arheologija un etnografija, VI, p. 105-125.

98) Iwanowska, G. 2006. Cmentarzysko kurhanowe w Zwirblach pod Wilnem. Wprowadzenie w problematykq. Katalog. Warszawa: Panstwowe Museum Archeologiczne w Warszawie.

99) Iwanowska, G., Kazakevicius, V. 2001. Kurhan 47 z mieczem z cmentarzyska w Zwirblach (Zvirblai). Lietuvos archeologija, 21, s. 241-266.

100) Cehak-Holubowiczowa, H. 1937. Meterial i zagadnienia cmentarzyska kurhanowego kolo wsi Nawry w powiece Postawskim. Rocznik arheologiczny, 1, s. 5-49.

101) Michelbertas, M. 2004. Pajuscio pilkapinas. Vilnius. Archaeologia Lituana. A serija, Lietuvos laidojimo paminklai: monografijos, 1.

102) Plawinski, M. 2017. Badania cmentarzysk kurhanowych w Nawrach i Kostykach nad gorn Wili w 2016 roku. Badania archeologiczne w Polsce srodkowowschodniej, zachodniej

103) Bialorusi i Ukrainie w roku 2016: streszczenia referatow XXXIII konferencji, s. 40-41.

104) Tyszkiewicz, K. 1871. Wilija i jej brzegi: pod wzglqdem hydrograficznym, historycznym, archeologicznym i etnograficznym. Drezno: Deukiem i nakladem J. I. Krazsewskiego.

Размещено на Allbest.ru