Îá îäíîé èíòåðåñíîé ìèíèàòþðå â ðóêîïèñè Ñåôåâèäñêîãî ïåðèîäà èç ìóçåÿ Ðåçà Àááàñè

Ðàçìåùåíî íà http://www.allbest.ru/

ÓÄÊ 94''04/15''

ÎÁ ÎÄÍÎÉ ÈÍÒÅÐÅÑÍÎÉ ÌÈÍÈÀÒÞÐÅ Â ÐÓÊÎÏÈÑÈ ÑÅÔÅÂÈÄÑÊÎÃÎ ÏÅÐÈÎÄÀ ÈÇ ÌÓÇÅß ÐÅÇÀ ÀÁÁÀÑÈ ^ Ðàáîòà âûïîëíåíà â ðàìêàõ ïðîãðàìì ãðàíòîâîãî ôèíàíñèðîâàíèÿ ÃÔ-0074, ÃÔ-0354 (ÈÐÈ, ÒÅÃÅÐÀÍ)

Àòûãàåâ Í.À.

(çàì. äèðåêòîðà ïî íàó÷íîé ðàáîòå Èíñòèòóòà èñòîðèè è ýòíîëîãèè

èì. ×.×. Âàëèõàíîâà, ê.è.í., äîöåíò)

Àííîòàöèÿ

 ñòàòüå îáðàùàåòñÿ âíèìàíèå íà îäíó ìèíèàòþðó èç àíîíèìíîãî ïåðñîÿçû÷íîãî ñî÷èíåíèÿ Àëàì-àðà-è Øàõ Èñìàèë, ïîñâÿùåííîãî èñòîðèè æèçíè è äåÿòåëüíîñòè îñíîâàòåëÿ Ñåôåâèäñêîãî ãîñóäàðñòâà â Èðàíå è Þæíîì Êàâêàçå øàõà Èñìàèëà I. Äàííîå ñî÷èíåíèå õðàíèòñÿ â Èñëàìñêîé Ðåñïóáëèêå Èðàí, â Ìóçåå Ðåçà Àááàñè, âûäàþùåãîñÿ õóäîæíèêà Ñåôåâèäñêîãî ïåðèîäà. Ñîäåðæàùàÿñÿ â ðóêîïèñè ìèíèàòþðà õóäîæíèêà Ìóèíà Ìóññàâàðà (17 âåê), îäíîãî èç èçâåñòíûõ ó÷åíèêîâ Ðåçà Àááàñè, ïðåäñòàâëÿåò èíòåðåñ äëÿ èñòîðèè Êàçàõñòàíà XVI âåêà.  ìèíèàòþðå èçîáðàæåíà ñöåíà ñðàæåíèÿ ìåæäó îáúåäèíåííûì êàçàõñêî-óçáåêñêèì âîéñêîì ïîä êîìàíäîâàíèåì Àáó-ë-Õàéðà, ñûíà êàçàõñêîãî ïðàâèòåëÿ Êàñûì-õàíà, è âîéñêàìè Ñåôåâèäà Èñìàèë-øàõà I. Ñðàæåíèå, êîòîðîå ïðîèçîøëî â 1513 ãîäó â ðàéîíå Àìóäàðüè (â èñòî÷íèêå - Äæàéõóí), çàêîí÷èëîñü ïîðàæåíèåì îáúåäèíåííîãî êàçàõñêî-óçáåêñêîãî âîéñêà è ñìåðòüþ åãî ïðåäâîäèòåëÿ Àáó-ë-Õàéð-õàíà.

Òåãè: êàçàõè, Èðàí, Êàçàõñòàí, Ñåôåâèäû, ïèñüìåííûå èñòî÷íèêè, ìèíèàòþðà, êàçàõñêîå õàíñòâî, êàçàõñêàÿ ãîñóäàðñòâåííîñòü, Êàñûì-õàí, Èñìàèë-øàõ, óçáåêè

ìèíèàòþðà ïåðñîÿçû÷íûé ñåôåâèäñêèé ñðàæåíèå

ÀÒÛ?ÀÅÂ Í.?.

(Ø.Ø. Ó?ëèõàíîâ àòûíäà?û Òàðèõ æ?íå ýòíîëîãèÿ èíñòèòóòû ?ûëûìè æ?ìûñòàð áîéûíøà äèðåêòîðûíû? îðûíáàñàðû, ò.?.ê., äîöåíò)

Ò?é³í

Ìà?àëàäà àâòîðû áåëã³ñ³ç ïàðñû ò³ë³íäå æàçûë?àí Èðàí ìåí Î?ò?ñò³ê Êàâêàçäà áèë³ê æ?ðã³çãåí Ñåôåâè ìåìëåêåò³í³? áèëåóø³ ² Èñìàéûë øàõòû? ?ì³ð³ ìåí ?ûçìåò³íå àðíàë?àí Àëàì-àðà-è Øàõ Èñìàéûë àòòû øû?àðìàäà?û ìèíèàòþðà?à íàçàð àóäàðûëàäû. Á?ë øû?àðìà Èðàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíäà, Ñåôåâè ä?ó³ð³í³? àòà?òû ñóðåòø³ñ³ Ðåçà Àááàñè ì?ðàæàéûíäà ñà?òàóëû. ?îëæàçáàäà?û ñóðåòø³ Ìóèí Ìóññàâàðäû? (ÕV²I ?àñûð) ìèíèàòþðàñû ÕV² ?àñûðäà?û ?àçà?ñòàí òàðèõû ?ø³í ìà?ûçû áàð. Ìèíèàòþðàäà ?àçà? áèëåóø³ñ³ ?àñûì õàííû? ?ëû ?á³ëõàéûð áàñòà?àí ?àçà?-?çáåê ?îëûíû? Ñåôåâèä ² Èñìàéûë øàõïåí øàé?àñû áåéíåëåíãåí. 1513 æûëû ?ìóäàðèÿ ìà?ûíäà áîë?àí á?ë øàé?àñ ?á³ëõàéûð áàñòà?àí ?àçà?-?çáåê ?îëûíû? æå?³ë³ñ³ìåí àÿ?òàë?àí åä³.

Ò?é³í ñ?çäåð: ?àçà?òàð, Èðàí, ?àçà?ñòàí, Ñåôåâèäòåð, æàçáà äåðåêòåð, ìèíèàòþðà, ?àçà? õàíäû?û, ?àçà? ìåìëåêåòò³ë³ã³, ?àñûì-õàí, Èñìàéûë-øàõ, ?çáåêòåð.

ATYGAEV N.A.

(Institute of History and Ethnology named after Ch.Ch. Valikhanov,

Deputy Director for Science, Candidate of Historical Sciences, Associate Professor)

Summary

In this paper the author pays his attention to some miniature from the anonymous Persian-language work `Alam- ara-I Shakh Ismail' devoted to the life and activity of the 2founder of Safavid state in Iran and Transcaucasia, the Shakh Ismail I. This work is stored in the Islamic Republic of Iran, in the Museum of Reza Abbasi, an outstanding artist (painter) of the Safavid period. The miniature of Muin Mussavar (XVII century), one of the famous followers of Reza Abbasi, is of interest for the history of Kazakhstan of the XVI century. In this miniature there shown the scene of battle between the joint Kazakh-Uzbek army (headed by Abu-l-Khair, the son of the Kazakh ruler Kassym-Khan) and the troops of Safavid Ismail-Shakh I. The battle which took place in 1513 in the area of the Amudarya River (mentioned as Jeikhun in the source), ended with the defeat of the joint Kazakh-Uzbek army and the death of its leader Abu-l-Khair-Khan.

Tags: Kazakhs, Iran, Kazakhstan, Safavids, written sources, miniature, Kazakh Khanate, Kazakh statehood, Kassym-Khan, Ismail-Shakh, Uzbeks.

Íà÷èíàÿ ñ 2002 ãîäà ìû íå ðàç îáðàùàëè âíèìàíèå íà ñâåäåíèÿ ðÿäà ïåðñèäñêèõ ñî÷èíåíèé î ñðàæåíèè â ðàéîíå Àìóäàðüè (â èñòî÷íèêå - Äæàéõóí) êàçàõñêî-óçáåêñêîãî îáúåäèíåííîãî âîéñêà ñ âîéñêîì Êûçûëáàøñêîãî (Ñåôåâèäñêîãî) ãîñóäàðñòâà â ïåðâîé ÷åòâåðòè XVI âåêà. Äàííîå ñðàæåíèå çàêîí÷èëîñü ïîðàæåíèåì îáúåäèíåííîãî âîéñêà è ñìåðòüþ åãî ïðåäâîäèòåëÿ Àáó-ë-Õàéð-õàíà, ñûíà çíàìåíèòîãî êàçàõñêîãî ïðàâèòåëÿ Êàñûì-õàíà [1-4].

Ýòè ñî÷èíåíèÿ, ïîñâÿùåííûå èñòîðèè äèíàñòèè Ñåôåâèäîâ, æèçíè è äåÿòåëüíîñòè îñíîâàòåëÿ Ñåôåâèäñêîãî ãîñóäàðñòâà øàõà Èñìàèëà I, èçâåñòíû ïîä ðàçëè÷íûìè íàçâàíèÿìè, äàííûìè ïåðåïèñ÷èêàìè ñî÷èíåíèÿ è èññëåäîâàòåëÿìè: Òàðèõ-è Øâõ Èñìâ`ûë, Òàðèõ-è øâõ Èñìâ`ûë Ñàôàâè, `Àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë, Òàðèõ-è `àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë, `Àëàìàðà-éè Ñàôàâè, Òàðèõ-è Ñàôàâè. Èõ ðóêîïèñè õðàíÿòñÿ â ðàçëè÷íûõ áèáëèîòåêàõ Èðàíà - Íàöèîíàëüíîé áèáëèîòåêå è ìóçåå «Ìàëåê», Áèáëèîòåêå Ìàäæëèñà (Ïàðëàìåíòà) ÈÐÈ, Áèáëèîòåêå ìàäðåñå «Ñèïàõñàëàð», ÷àñòü ðóêîïèñåé íàõîäèòñÿ â ðóêàõ êîëëåêöèîíåðîâ [5]. Íåêîòîðûå èç íèõ íàìè îáíàðóæåíû â óêàçàííûõ áèáëèîòåêàõ, áûëè ñäåëàíû âûáîðî÷íûå êîïèè è ïåðåäàíû â Ðåñïóáëèêàíñêèé èíôîðìàöèîííûé öåíòð ïî èçó÷åíèþ àðõèâíûõ ìàòåðèàëîâ ïðè Èíñòèòóòå âîñòîêîâåäåíèÿ èìåíè Ð.Á. Ñóëåéìåíîâà [6].

Âñå ýòè èñòîðè÷åñêèå èñòî÷íèêè îïèñûâàþò îäíè è òå æå ñîáûòèÿ, íî ðàçëè÷àþòñÿ äðóã îò äðóãà ôîðìîé ïîâåñòâîâàíèÿ, ïîëíîòîé ñâåäåíèé è ò.ï. Ìîæíî ïðåäïîëîæèòü, ÷òî â îñíîâå âñåõ èõ ëåæèò îäèí ïåðâîèñòî÷íèê. Èì, ïî íàøåìó ìíåíèþ, ìîæåò áûòü Òà'ðûõ-è øâõ Èñìâ`ûë Ñàôàâè àíîíèìíîãî èñòîðèêà XVI âåêà, åäèíñòâåííàÿ ðóêîïèñü êîòîðîãî õðàíèòñÿ â Áðèòàíñêîé áèáëèîòåêå Âåëèêîáðèòàíèè (307 ëèñòîâ ñ 21 ìèíèàòþðîé) [Ïîäðîáíåå ñì.: 1-2] ^ Ê ñîæàëåíèþ, íåîäíîêðàòíûå íàøè ïîïûòêè ïîëó÷èòü êîïèþ äàííîé ðóêîïèñè ïîêà íå óâåí÷àëèñü óñïåõîì. .

Âî âðåìÿ íàøåé ïîñëåäíåé íàó÷íîé êîìàíäèðîâêè â Èñëàìñêóþ Ðåñïóáëèêó Èðàí, îñóùåñòâëåííîé â ðàìêàõ èñïîëíåíèÿ ðåøåíèé ðàñøèðåííîãî çàñåäàíèÿ ÌÂÐà ïî èçó÷åíèþ Íàöèîíàëüíîé èñòîðèè, íàì óäàëîñü îçíàêîìèòüñÿ ñ åùå îäíîé ïîäîáíîé ðóêîïèñüþ ïîä íàçâàíèåì `Àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë, õðàíÿùåéñÿ â ìóçåå çíàìåíèòîãî ñðåäíåâåêîâîãî õóäîæíèêà Ðåçà Àááàñè ïîä èíâ. ¹600 (ÈÐÈ, Òåãåðàí, Ìóçåé Ðåçà Àááàñè). (Ôîòî ¹1, Ðèñ. 1).

Ôîòî ¹1 (Ôîòî àâòîðà)

Ðèñ. 1.

Ðèñ. 2

Äàííàÿ ðóêîïèñü `Àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë (XVII âåê, àâòîð íåèçâåñòåí, ïî÷åðê - íàñòàëèê) ïðåäñòàâëÿåò çíà÷èòåëüíûé èíòåðåñ ñâîèìè ìèíèàòþðàìè, êîòîðûå âûïîëíåíû èçâåñòíûì ó÷åíèêîì Ðåçà Àááàñè õóäîæíèêîì Ìó'ûí Ìóñàââèðîì (ãÚíä_ãÕæÑ).

Ó èðàíñêîãî ó÷åíîãî Àñãàð Ìóíòàçàð Ñàõèáà èìååòñÿ èíòåðåñíîå ñîîáùåíèå îá îäíîé ðóêîïèñè ïîä íàçâàíèåì `Âëàì-âðâ-éè øâõ Èñìâ`ûë. Îí ïèøåò: «Ã-í Íàñðóëëà Ôàëñàôè ïîëüçîâàëñÿ óïîìÿíóòîé ðóêîïèñüþ ïðè íàïèñàíèè ñîáñòâåííûõ ñî÷èíåíèé. Îí îïèñàë åå â ñïèñêå èñòî÷íèêîâ ïåðâîãî òîìà «Æèçíåîïèñàíèÿ øàõà Àááàñà Ïåðâîãî» òàê: «`Âëàì-âðâ-éè øâõ Èñìâ`ûë - ðóêîïèñü, íàïèñàííàÿ î÷åíü èçÿùíûì ïî÷åðêîì è óêðàøåííàÿ ìèíèàòþðàìè ðàáîòû ã-íà Ìóèíà; Îíà áûëà çàêîí÷åíà â ìåñÿöå ðàáè` àë-àââàë 1010 ã.ë.õ., ñîîòâåòñòâóþùåãî ïÿòíàäöàòîìó ãîäó ïðàâëåíèÿ øàõà Àááàñà I. Îíà íàõîäèòñÿ â áèáëèîòåêå ã-íà Âàõèä-àë-Ìóëêà Øèáàíè» [7, Õ.22].

Åñëè ïðåäïîëîæèòü, ÷òî íàõîäÿùàÿñÿ â äàííîì ìóçåå ðóêîïèñü `Àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë è óïîìèíàåìàÿ Àñãàð Ìóíòàçàð Ñàõèáîì ðóêîïèñü `Àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë èäåíòè÷íû, òî ìóçåéíûé ýêñïîíàò äîëæåí äàòèðîâàòüñÿ ñåíòÿáðåì 1601 ãîäà.  ýòîì ñëó÷àå, îíà ÿâëÿåòñÿ íàèáîëåå ðàííåé èç âñåõ èçâåñòíûõ ðóêîïèñåé, õðàíÿùèõñÿ â áèáëèîòåêàõ Èðàíà. Îäíàêî äàòèðîâêà ðóêîïèñè èðàíñêèì èññëåäîâàòåëåì è åãî óêàçàíèå, ÷òî àâòîðîì ìèíèàòþðû áûë Ìóèí (ïîä ýòèì èìåíåì èç õóäîæíèêîâ Ñåôåâèäñêîãî ïåðèîäà èçâåñòåí òîëüêî ïðåäñòàâèòåëü Èñôàõàíñêîé øêëîëû ìèíèàòþðû Ìó'ûí Ìóñàââèð) ïðîòèâîðå÷àò äðóã äðóãó. Õîòÿ òî÷íûå ãîäû æèçíè Ìó'ûí Ìóñàââèðà íå èçâåñòíû, ïðåäïîëàãàåòñÿ, ÷òî îí ðîäèëñÿ â 1026 ã.õ. / 1617 ãîäó [8; 9], ïîýòîìó îí íå ìîã â 1601 ãîäó èëëþñòðèðîâàòü äàííóþ ðóêîïèñü.

 õðàíÿùåéñÿ â Ìóçåå ðóêîïèñè `Àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë èìåþòñÿ 19 ìèíèàòþð ñ èçîáðàæåíèåì ðàçëè÷íûõ ñöåí íàèáîëåå çíà÷èòåëüíûõ ñîáûòèé èç æèçíè øàõà Èñìàèëà I. Ê ñîæàëåíèþ, íå âñå ìèíèàòþðû ñôîòîãðàôèðîâàíû ðàáîòíèêàìè ìóçåÿ. Íå ñêàíèðîâàíà è ñàìà ðóêîïèñü.

Áëàãîäàðÿ ñîäåéñòâèþ êîíñóëüñòâà Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí â Èñëàìñêîé Ðåñïóáëèêå Èðàí ^ Âûðàæàåì îãðîìíóþ áëàãîäàðíîñòü êîíñóëó Ðåñïóáëèêè Êàçàõñòàí â Èñëàìñêîé Ðåñïóáëèêå Èðàí Áåêìóðàòó Õàéäàðîâó è ðàáîòíèêàì Ìóçåÿ Ðåçà Àááàñè çà îêàçàííîå ñîäåéñòâèå íàøåé ðàáîòå. è äîáðîæåëàòåëüíîãî îòíîøåíèÿ ðóêîâîäñòâà è ñîòðóäíèêîâ Ìóçåÿ íàì óäàëîñü ïîëó÷èòü êîïèè âñåõ èìåþùèõñÿ ó íèõ ìèíèàòþð èç ðóêîïèñè, âñåãî 9 ôîòîêîïèè.

Îäíà èç ýòèõ ìèíèàòþð ïðåäñòàâëÿåò äëÿ èñòîðèè Êàçàõñòàíà íàèáîëüøèé èíòåðåñ.  íåé èçîáðàæåíà ñöåíà Äæàéõóíñêîãî ñðàæåíèÿ ìåæäó Àáó-ë-Õàéð-õàíîì è øàõîì Èñìâ`ûëîì, ìîìåíò îòñòóïëåíèÿ êàçàõîâ è óçáåêîâ ïîä óäàðàìè êûçûëáàøåé (îíè íà ðèñóíêå â êðàñíûõ øàïêàõ) è ãèáåëè Àáó-ë-Õàéð-õàíà.  öåíòðå êîìïîçèöèè íàõîäÿòñÿ Àáó-ë-Õàéð-õàí è øàõ Èñìâ`ûë. Èìåíà ïðîòèâíèêîâ íàïèñàíû íà ïîëàõ îäåæä (Ðèñ. 2).  ìèíèàòþðå Àáó-ë-Õàéð-õàí èçîáðàæåí çðåëûì ìóæ÷èíîé â âîçðàñòå 30-40 ëåò, ñ êîðîòêîé áîðîäêîé è óñàìè. 

Ðèñ. 3

Ìèíèàòþðà Ìó'ûíà Ìóñàââàðà ñ èçîáðàæåíèåì êàçàõñêîãî õàíà Àáó-ë-Õàéðà Êàñûìóëû ÿâëÿåòñÿ íà äàííûé ìîìåíò ñàìèì ðàííèì è åäèíñòâåííûì õóäîæåñòâåííûì èçîáðàæåíèåì ïðåäñòàâèòåëÿ êàçàõñêîé ïðàâÿùåé ýëèòû XV-XVII âåêîâ. Íåñìîòðÿ íà òî, ÷òî ìèíèàòþðà áûëà âûïîëíåíà ñïóñòÿ 100-150 ëåò ïîñëå ñîáûòèé îïèñûâàåìûõ â ñî÷èíåíèè, îíà îòðàæàåò ïðåäñòàâëåíèÿ èðàíöåâ è ñàìîãî Ìó'ûíà Ìóñàââàðà î êàçàõàõ.

Ñëåäóåò òàêæå îòìåòèòü, ÷òî â ëèòåðàòóðå Èðàíà ôèãóðèðóåò åùå îäíà ìèíèàòþðà ñ èçîáðàæåíèåì äàííîé ñöåíû ñìåðòè Àáó-ë-Õàéð-õàíà (Ðèñ.3).

Ðèñ. 4

Ñ÷èòàåòñÿ, ÷òî çäåñü èçîáðàæåíî ñðàæåíèå øàõà Èñìàèëà è Ìóõàììàäà Øåéáàíè-õàíà (Ìåðâñêîå ñðàæåíèå) [10]. Äàííàÿ àòðèáóöèÿ íå âåðíà, òàê êàê â ìèíèàòþðå ÷åòêî ÷èòàåòñÿ èìÿ Àáó-ë-Õàéðà íà ïîëàõ åãî îäåæäû. Òàêæå â ðóêîïèñè Ìóçåÿ Ðåçà Àááàñè èìååòñÿ ìèíèàòþðà ñ èçîáðàæåíèåì Ìóõàììåäà Øåéáàíè-õàíà. Õóäîæíèê èçîáðàçèë óçáåêñêîãî ïðàâèòåëÿ êàê ÷åëîâåêà â âîçðàñòå (Ðèñ. 4).

Ðèñ. 5

Âåðîÿòíî, ýòî ñöåíà èç Ìåðâñêîãî ñðàæåíèÿ 1510 ãîäà, íî îíà íå ïðåäñòàâëåíà ñòîëü ìàñøòàáíî êàê â íàñòåííîé ðîñïèñè äâîðöà «×åõåë ñåòóí» â Èñôàõàíå, êîòîðàÿ òàêæå îòíîñèòñÿ ê XVII âåêó (Ôîòî ¹2).

Ôîòî ¹2.

Ðèñ. 6

Ñëè÷åíèå äâóõ ìèíèàòþð ñ èçîáðàæåíèåì Àáó-ë-Õàéð-õàíà ïîêàçàëî íàëè÷èå â íèõ íå áîëüøèõ, íî ñóùåñòâåííûõ ðàçëè÷èé. Òàê, íàïðèìåð, âî âòîðîé ìèíèàòþðå ÷åòêî îòðàæåíî ó÷àñòèå â äàííîé ñðàæåíèè, êàê ñîîáùàþò è èñòî÷íèêè, òðåõ âîéñê - êàçàõñêîãî, óçáåêñêîãî è êûçûëáàøñêîãî, êîòîðûå çàìåòíî îòëè÷àþòñÿ îäåæäîé. Èìååòñÿ îòëè÷èå â öâåòîâîé ãàììå ìèíèàòþð. Ê ñîæàëåíèþ, âûÿâèòü èñòî÷íèê âòîðîé ìèíèàòþðû íå óäàëîñü, õîòÿ â ëèòåðàòóðå óêàçûâàåòñÿ, ÷òî îíà ïðèíàäëåæèò ïåðó Ìó'ûíà Ìóñàââàðà è âçÿòà èç ðóêîïèñè Òàðèõ-è `àëàìàðà-éè øâõ Èñìâ`ûë. Íå ñìîãëè ïîìî÷ü íàì âûÿâèòü èñòî÷íèê ìèíèàòþðû è ðàáîòíèêè ìóçåÿ. Ìîæíî ïðåäïîëîæèòü, ýòî åùå îäèí âàðèàíò ìèíèàòþðû, âîçìîæíî âûïîëíåííûé Ìó'ûí Ìóñàââàðîì, íî â íàëè÷èå äâóõ î÷åíü ñõîæèõ ìèíèàòþð â îäíîé ðóêîïèñè ìàëîâåðîÿòíî. Äëÿ äåòàëüíîãî èçó÷åíèÿ íàõîäÿùåéñÿ â ýêñïîçèöèîííîì çàëå ðóêîïèñè òðåáîâàëîñü ïîëó÷åíèå ñïåöèàëüíîãî ðàçðåøåíèÿ îò ãîñóäàðñòâåííûõ îðãàíîâ Èðàíà è ñîîòâåòñòâåííî íåêîòîðîå âðåìÿ, êîòîðûì ìû, ê ñîæàëåíèþ, íå ðàñïîëàãàëè. Ñîòðóäíèêè ìóçåÿ ñ ïîíèìàíèåì îòíåñëèñü ê íàøåé ïðîñüáå è ïîîáåùàëè ïîäåëèòüñÿ ñî âñåé èíôîðìàöèåé, êîòîðîé îíè áóäóò ðàñïîëàãàòü, îá èíòåðåñóþùåé íàñ ìèíèàòþðå.

Ïðåäñòàâëÿþò èíòåðåñ è äðóãèå ìèíèàòþðû èç ðóêîïèñè, â òîì ÷èñëå èçîáðàæåíèÿ íå áàòàëüíîãî õàðàêòåðà. Âñå îíè òðåáóþò ñïåöèàëüíîãî èññëåäîâàíèÿ. Ñëåäóåò èçó÷èòü òàêæå Ëîíäîíñêóþ ðóêîïèñü Òà'ðûõ-è øâõ Èñìâ`ûë Ñàôàâè, âîçìîæíî, ñðåäè 21 ìèíèàòþð èìååòñÿ è ìèíèàòþðà ñ èçîáðàæåíèåì Àáó-ë-Õàéð-õàíà. Ê ñîæàëåíèþ, íàó÷íàÿ ðàáîòà â Âåëèêîáðèòàíèè òðåáóåò çíà÷èòåëüíûõ ôèíàíñîâûõ ðàñõîäîâ.

 öåëîì, ìîæíî êîíñòàòèðîâàòü òîò ôàêò, ÷òî áëàãîäàðÿ ðåøåíèÿì ðàñøèðåííîãî çàñåäàíèÿ ÌÂÐà ïî èçó÷åíèþ Íàöèîíàëüíîé èñòîðèè, ïðîøåäøèì 5 èþíÿ 2013 ãîäà ïîä ïðåäñåäàòåëüñòâîì ýêñ-ãîññåêðåòàðÿ Ì.Ì. Òàæèíà, îòå÷åñòâåííàÿ èñòîðè÷åñêàÿ íàóêà ïîëó÷èëà îãðîìíûé èìïóëüñ ê ðàçâèòèþ. Çà êîðîòêèé ïðîìåæóòîê âðåìåíè ïðîäåëàíà çíà÷èòåëüíàÿ èññëåäîâàòåëüñêàÿ ðàáîòà, â òîì ÷èñëå è çà ðóáåæîì. ñîáðàíû áîëüøîå êîëè÷åñòâî èñòîðè÷åñêèõ ìàòåðèàëîâ è àðòåôàêòîâ, êîòîðûå äîëæíû ñïîñîáñòâîâàòü ðàñøèðåíèè ãîðèçîíòîâ íàöèîíàëüíîé èñòîðèè Êàçàõñòàíà. Óæå ñåãîäíÿ ìîæíî ãîâîðèò, ÷òî èìåþòñÿ íîâûå, íåèçâåñòíûå ðàíåå ìàòåðèàëû ïî ðàííåé èñòîðèè êàçàõñêîãî íàðîäà, êîòîðûå æäóò ñâîåãî èçó÷åíèÿ. Ê èõ ÷èñëó îòíîñÿòñÿ è âûÿâëåííûå íàìè èñòîðè÷åñêèå àðòåôàêòû.

Ëèòåðàòóðà

1. Àòûãàåâ Í.À. Ó÷àñòèå êàçàõîâ â áîðüáå óçáåêîâ ñ Ñåôåâèäñêèì (Êûçûëáàøñêèì) ãîñóäàðñòâîì â ïåðâîé ïîëîâèíå XVI â. // Îòàí òàðèõû, 2002. - ¹ 2. - Ñ. 114_121.

2. Àòûãàåâ Í.À. Ïðîáëåìà âçàèìîîòíîøåíèé Êàçàõñêîãî õàíñòâà è Ñåôåâèäñêîãî (êûçûëáàøñêîãî) ãîñóäàðñòâà â XVI âåêå / Èñòîðèêî-êóëüòóðíûå âçàèìîñâÿçè Èðàíà è Äàøò-è Êûï÷àêà â XIII - XVIII ââ. Ìàòåðèàëû Ìåæäóíàðîäíîãî êðóãëîãî ñòîëà. - Àëìàòû, 2004. - Ñ. 233 - 255.

3. Àòûãàåâ Í.À., Äæàíäîñîâà Ç.À. Íîâûé èñòî÷íèê ïî èñòîðèè Êàçàõñòàíà XVI âåêà: ïðåäâàðèòåëüíûå ðåçóëüòàòû èçó÷åíèÿ `Âëàì-âðâ-éè Øâõ Èñìâ`ûë // Îòàí òàðèõû-Îòå÷åñòâåíííàÿ èñòîðèÿ, 2013. - ¹2. - Ñ. 73-84.

4. Àòûãàåâ Í.À., Ç.À. Äæàíäîñîâà. Ïîõîä Àáó-ë-Õàéðà, ñûíà Êâñèì-õàíà, ïðîòèâ Ñåôåâèäîâ (ïî äàííûì `Âëàì-âðâ-éè Øâõ Èñìâ`ûë) // Îòàí òàðèõû, 2014. - ¹2. - Ñ. 5-13.

5. Àòûãàåâ Í.À. Î íåêîòîðûõ èñòî÷íèêàõ ïî èñòîðèè Êàçàõñêîãî õàíñòâà, õðàíÿùèõñÿ â áèáëèîòåêàõ Èñëàìñêîé Ðåñïóáëèêè Èðàí // «?àçà?ñòàíí? òàðèõ ?ûëûìûíû? ?çåêò³ ì?ñåëåëåð³ ìåí äàìó áîëàøà?û» àòòû ?Ð ??À àêàäåìèã³, òàðèõ ?ûëûìäàðûíû? äîêòîðû, ïðîôåññîð Ì.-À.Õ. Àñûëáåêò³? 85 æûëäû? ìåðåéòîéûíà àðíàë?àí õàëû?àðàëû? ?ûëûìè-ò?æ³ðèáåë³ê êîíôåðåíöèÿ ìàòåðèàëäàðû. - Àëìàòû, 2014. - 484 á. - Ñ. 193-198.

6. Àòûãàåâ Í.À., Äæàíäîñîâà Ç.À. Îò÷åò î ðàáîòå â áèáëèîòåêàõ Èñëàìñêîé Ðåñïóáëèêè Èðàí // Îòàí òàðèõû, 2014. - ¹1. - Ñ. 199-202.

7. Âëàì-âðâ-éè Øâõ Èñìâ`ûë, Òåãåðàí, 1384/2005. - Ïðåäèñëîâèå. - Ñ. 22 (Ïåðåâîä ê.è.í. Ç.À. Äæàíäîñîâîé).

8. ÑÖÇ ÚÈÇÓí æ ãÚíä ãÕæÑ Ïæ åäÑãäÏ ÏæÑÇä ÕÝæí¡ ãÌáå åäÑåÇí ÊÌÓãí¡ ÔãÇÑå ??¡ ÒãÓÊÇä ????¡ Èå Þáã ϘÊÑ ãåäÇÒ ÔÇíÓÊå ÝÑ.

9. Îá åãî òâîð÷åñòâå ñì. òàêæå: Àäàìîâà À.Ò. Ïåðñèäñêàÿ æèâîïèñü è ðèñóíîê XV - XIX âåêîâ â ñîáðàíèè Ýðìèòàæà. ... Êàòàëîã âûñòàâêè íà ðóññêîì è àíãëèéñêîì ÿçûêàõ - ÑÏá.: Ñëàâèÿ, 1996. - 376 ñ. - Ñ. 30.

10. http: // www.asia.si.edu/collections/zoom/ F2000.3.jpg

References

1. Atygaev N.A. Uchastie kazahov v borbe uzbekov s Sefevidskim (Kyzylbashskim) gosudarstvom v pervoj polovine XVI v. // Otan tarihy, 2002. - ¹ 2. - S. 114 121.

2. Atygaev N.A. Problema vzaimootnoshenij Kazahskogo hanstva i Sefevidskogo (kyzylbashskogo) gosudarstva v XVI veke / Istoriko-kulturnye vzaimosvjazi Irana i Dasht-i Kypchaka v XIII - XVIII vv. Materialy Mezhdunarodnogo kruglogo stola. - Almaty, 2004. - S. 233 - 255.

3. Atygaev N.A., Dzhandosova Z.A. Novyj istochnik po istorii Kazahstana XVI veka: predvaritelnye rezul'taty izuchenija `Âlam-ârâ-ji Shâh Ismâ`ûl // Otan tarihy-Otechestvennnaja istorija, 2013. - ¹2. - S. 73-84.

4. Atygaev N.A., Z.A. Dzhandosova. Pohod Abu-l-Hajra, syna Kâsim-hana, protiv Sefevidov (po dannym `Âlam-ârâ-ji Shâh Ismâ`ûl) // Otan tarihy, 2014. - ¹2. - S. 5-13.

5. Atygaev N.A. O nekotoryh istochnikah po istorii Kazahskogo hanstva, hranjashhihsja v bibliotekah Islamskoj Respubliki Iran // // «?àçà?ñòàíí? òàðèõ ?ûëûìûíû? ?çåêò³ ì?ñåëåëåð³ ìåí äàìó áîëàøà?û» àòòû ?Ð ??À àêàäåìèã³, òàðèõ ?ûëûìäàðûíû? äîêòîðû, ïðîôåññîð Ì.-À.Õ. Àñûëáåêò³? 85 æûëäû? ìåðåéòîéûíà àðíàë?àí õàëû?àðàëû? ?ûëûìè-ò?æ³ðèáåë³ê êîíôåðåíöèÿ ìàòåðèàëäàðû. - Àëìàòû, 2014. - 484 á. - Ñ. 193-198

6. Atygaev N.A., Dzhandosova Z.A. Otchet o rabote v bibliotekah Islamskoj Respubliki Iran // Otan tarihy, 2014. - ¹1. - S. 199-202.

7. Âlam-ârâ-ji Shâh Ismâ`ûl, Tegeran, 1384/2005. - Predislovie. - S. 22 (Perevod k.i.n. Z.A. Dzhandosovoj).

8. ÑÖÇ ÚÈÇÓí æ ãÚíä ãÕæÑ Ïæ åäÑãäÏ ÏæÑÇä ÕÝæí¡ ãÌáå åäÑåÇí ÊÌÓãí¡ ÔãÇÑå ??¡ ÒãÓÊÇä ????¡ Èå Þáã ϘÊÑ ãåäÇÒ ÔÇíÓÊå ÝÑ.

9. Ob ego tvorchestve sm. takzhe: Adamova A.T. Persidskaja zhivopis' i risunok XV - XIX vekov v sobranii Jermitazha. ... Katalog vystavki na russkom i anglijskom jazykah - SPb.: Slavija, 1996. - 376 s. - S. 30.

10. http: // www.asia.si.edu/collections/zoom/ F2000.3.jpg

Ðàçìåùåíî íà Allbest.ru